Матбуот хизмати – Сурхондарё вилоят суди

МАНФААТЛАР ТЎҚНАШУВИ БУ….

Муҳтарам Президентимиз 2024 йил 5 июнь куни Ўзбекистон Республикасининг Манфаатлар тўқнашуви тўғриисдаги қонунни имзолади. Мазкур Қонуннинг асосий мақсади манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ муносабатларни тартибга солишдан иборат.

Манфаатлар тўқнашуви – шахснинг шахсий (бевосита ёки билвосита) манфаатдорлиги унинг ўз лавозим ёки хизмат мажбуриятларини лозим даражада бажаришига таъсир кўрсатаётган ёхуд таъсир кўрсатиши мумкин бўлган ҳамда шахсий манфаатдорлик билан фуқароларнинг, ташкилотларнинг, жамиятнинг ёки давлатнинг ҳуқуқлари, қонуний манфаатлари ўртасида қарама-қаршилик юзага келаётган (мавжуд манфаатлар тўқнашуви) ёки юзага келиши мумкин бўлган (эҳтимолий манфаатлар тўқнашуви) вазиятдир.

Қабул қилинган ушбу Қонун Ўзбекистон Республикасида муҳим аҳамиятга эга бўлиб, қонун билан қуйидаги соҳалар тартибга солинади яъни, ушбу қонуннинг амал қилиши давлат органларига ва маҳаллий давлат ҳокимияти органларига, давлат муассасаларига, давлат унитар корхоналарига, давлат мақсадли жамғармаларига, шунингдек устав фондида (устав капиталида) давлат улуши 50 фоиз миқдорда ва ундан ортиқ бўлган акциядорлик жамиятларига (бундан буён матнда давлат органлари ёки бошқа ташкилотлар деб юритилади) нисбатан татбиқ этилади.

Қонуннинг амал қилиши:

-ўз устав фондида (устав капиталида) давлат органларининг ёки бошқа ташкилотларнинг улуши жами 50 фоиз миқдорда ва ундан ортиқ бўлган юридик шахсларга нисбатан;

-ўз устав фондида (устав капиталида) ушбу модда учинчи қисмининг иккинчи хатбошисида кўрсатилган ташкилотларнинг улуши жами 50 фоиз миқдорда ва ундан ортиқ бўлган юридик шахсларга нисбатан фақат уларнинг давлат харидлари соҳасидаги муносабатларига татбиқ этилади.

Бундан ташқари, ушбу қонун билан Ўзбекистон Республикасининг Коррупцияга қарши курашиш агентлиги манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ муносабатларни тартибга солиш соҳасидаги махсус ваколатли давлат органи эканлиги белгиланган ва унга қуйидаги ваколатлар берилган:

-манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ ахборотни ва материалларни давлат органларидан ёки бошқа ташкилотлардан сўраб олади ва ўрганади;

-давлат органларининг ёки бошқа ташкилотларнинг манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ муносабатларни тартибга солиш соҳасидаги фаолиятини мувофиқлаштиради;

-давлат органларининг ёки бошқа ташкилотларнинг манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ муносабатларни тартибга солиш соҳасидаги фаолиятини, шу жумладан жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари асосида ўрганади;

-манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ ҳолатлар аниқланганда, битимни бекор қилиш, қарорни ҳамда бошқа ҳужжатни ўзгартириш ёки бекор қилиш тўғрисида давлат органларига ёки бошқа ташкилотларга тақдимнома киритади ёхуд уларни ҳақиқий эмас деб топиш ҳақида судга даъво киритади;

-манфаатлар тўқнашувини ҳисобга олиш реестрининг, мавжуд манфаатлар тўқнашуви тўғрисидаги хабарноманинг ҳамда эҳтимолий манфаатлар тўқнашуви тўғрисидаги декларациянинг намунавий шаклларини тасдиқлайди;

-давлат органлари ёки бошқа ташкилотлар учун манфаатлар тўқнашувини тартибга солиш бўйича услубий тавсияларни эълон қилади;

-манфаатлар тўқнашуви натижасида фуқароларнинг, ташкилотларнинг, жамиятнинг ёки давлатнинг манфаатларига етказилган зарарнинг ўрни тўлиқ қопланишига эришилиши устидан назоратни амалга оширади;

-махсус бўлинмалар ходимларининг тизимли равишда малакасини оширишни, уларда тегишли кўникмаларни шакллантиришга қаратилган ўқитишни ташкил этади;

-маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги қонунчиликка мувофиқ манфаатлар тўқнашуви тўғрисидаги қонунчилик талабларига риоя этмаганлик билан боғлиқ маъмурий ҳуқуқбузарлик ҳақида баённомани тузади ва уни кўриб чиқиш учун судга юборади.

Таъкидлаш жоизки, махсус ваколатли давлат органи қонунчиликка мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

НУРАЛИ МУМИНОВ,

Фуқаролик ишлари бўйича Денов туманлараро суди судьяси

ЖИНОЯТ ЖАЗОСИЗ ҚОЛМАЙДИ

очерк

Маънавияти нуқсонли бўлган киши борки, хатти-ҳаракати оқибатини ўйламай иш қилиб, жиноятчи, деган тамғани орттириб олади. Бугун эътиборингизга ҳавола этилаётган жиноят тафсилоти иштирокчи ҳам бир оилага бош, кимнингдир отаси, яна бир умидвор муштипар онанинг дилбанди, фарзандларининг отаси, қариганимда суянч бўлади деган умидда улғайтирган ота.

Афсуски, жиноят йўлини танлаган инсон жисмонан соғлом, тоғни урса талқон қиладиган навқирон ёшда. Бироқ, у оғирнинг устидан, енгилнинг остидан ўтишни афзал кўрган одам.

Фарход Чориев (исм-фамилиялари ўзгартирилган) оқ-қорани тўла ажрата оладиган бир даврда спиртли ичимлик истеъмол қилишдан ўзини тия олмасдан маҳалладошининг тўй маросимида кўп миқдорда спиртли ичимлик истеъмол қилиб, спиртли ичимликнинг ножўя таъсиридан ўзини шер билган Фарход тўйхона ҳовлисида маҳалладоши Ўктам Дониевни учратиб, у билан ҳеч бир сабабсиз тортишиб қолади. Шунда у маст ҳолда Ўктамни бош ва юз соҳасига бир неча маротаба тепиб, итариб юбориши натижасида боши билан ерга йиқилади. Шу вақтда Ўктам жойидан турмоқчи бўлган вақтда Фарход мушт билан уриб калтаклаш билан ҳовуридан туша кўрмай, яна бир неча маротаба юз соҳасига уриб, тепиб уни бу ёруғ оламдан кўз юмишига сабабчи бўлади.

Судда судланган Фарход Чориев айбига тўлиқ иқрор ва пушаймонлик билдириб, ўзига суддан қонуний енгиллик беришни сўради.

Судланувчига Жиноят кодексининг тегишли моддалари билан қилмишига яраша жазо тайинланди.

Мана кўза кунда эмас, кунида синадиган кун келди. Қонуннинг қўли узун, нигоҳлари ўткир. Унинг назаридан, қатъий талабидан, қолаверса, жазодан қочиб қутилиб бўлмайди.

АББОС ХОЛМУМИНОВ,

Жиноят ишлари бўйича Ангор туман суди раиси

КОРРУПЦИЯ – РИВОЖЛАНИШИМИЗГА ТЎСИҚ

Коррупция бу – мансаб мавқеидан шахсий мақсадларда фойдаланиш билан боғлиқ бўлган жиноят тури ҳисобланади. Коррупция фаолияти хуфёна иқтисодиётнинг асосий турларидан биридир. Аксарият ҳолларда коррупция деганда давлат хизматчилари томонидан шахсий манфаатларни кўзлаб, бойлик орттириш мақсадида халқдан пора олиш, қонунга хилоф пул даромадларини қўлга киритиш тушунилади. Аммо, умуман олганда, давлат амалдорларигина эмас, балки, давлат ташкилотида ишламайдиган фуқаролар ҳам коррупцияга доир муносабатларнинг иштирокчилари бўлиши, пора пул эмас, балки бошқа нарса эвазига маълум хизматни амалга оширишлари мумкин.

Демократик қадриятлар қарор топиб бораётган бир вақтда давлат хизматчилари томонидан порахўрлик, мансаб мавқеини суиистеъмол қилиш билан боғлиқ жиноятларни содир этилиши ҳокимиятнинг обрўсизланишига, давлатнинг сиёсий, иқтисодий, ҳуқуқий тизимига путур етишига, натижада амалдаги ҳокимиятга нисбатан норозиликка сабаб бўлади. Коррупциянинг маълум бир мамлакатда ривожланиши эса ўша давлатнинг таназзулига олиб келади.

Коррупция – илдизлари давлат хизматини ташкил этишдаги нуқсонларга ва давлат хизматчиларининг ўзига хос психологиясига бориб тақаладиган ижтимоий ҳодиса. Бу коррупцияга қарши аввало маъмурий-ҳуқуқий ва ташкилий-бошқарув чора-тадбирлари кўрилиши зарурлигидан дарак беради.

Шунингдек, коррупция фуқаронинг давлат вакили билан маъмурий муносабатлари маъно-моҳиятини ўзгартиради ва жамият учун ҳам, давлат учун ҳам салбий оқибатларни келтириб чиқаради. “Коррупция – давлат органлари ходимлари моддий ёки мулкий йўсинда ғайриқонуний шахсий наф кўриш мақсадида ўз хизмат мавқеидан фойдаланишида ифодаланадиган ижтимоий ҳодисадир.

Давлат ҳокимияти органлари фаолияти устидан кучли жамоатчилик назоратини амалга ошириш фуқаролик жамиятини барпо этишнинг энг муҳим шартларидан ҳисобланади. Зотан, фуқароларнинг фаоллиги, ижтимоий ҳодисаларга бефарқ бўлмаслиги ҳамда ҳар бир давлат хизматчисининг ўз фаолиятини жамоатчилик назорати остида эканлигини чуқур ҳис этиб бориши фуқаролик жамиятини мустаҳкамлашнинг муҳим шартидир. Буни давлатимиз раҳбари таъбири билан айтганда, биз давлатнинг назорат функцияларини қанча кучайтирсак, назорат билан шуғулланувчи давлат тузилмалари ва органларини қанча кўпайтирсак, амалдорларнинг зўравонлиги ва коррупция шунча авж олаверади.

Бугунги кунда республикамизда жиноятчиликнинг сабабларини аниқлаш чоралари кўрилмоқда, фош этилган коррупциячилар қаттиқ жазоланмоқда. Мамлакат ичидаги жиноятчилик доимо давлат томонидан қаттиқ назорат қилиб борилади. Жиноятчилик кенг авж олиб кетишига ва коррупциячилар домига илинган амалдорларнинг бебошлигига йўл қўймаслик мақсадида бир қатор узоқ муддатли чора-тадбирлар ишга солинган. Улар жиноятчиликка қарши кураш стратегиямизни белгилаб беради.

Таъкидлаш керакки, жиноятни жазолашдан кўра, уни олдини олиш сингари профилактик тадбирларнинг йўлга қўйилиши қай даражада оқилоналиги аллақачон исботланган. Зеро, Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 2-моддасида жиноятларнинг олдини олиш жиноят қонунининг асосий вазифаларидан бири сифатида бежиз белгилаб қўйилмаган.

ТАХИР БЕКПУЛАТОВ,

Жиноят ишлари бўйича Жарқўрғон туман суди раиси

КУЧЛИ ТАЪСИР ҚИЛУВЧИ ДОРИ ВОСИТАЛАРИНИ СОТГАН ШАХСНИНГ ОЗОДЛИГИ ЧЕКЛАНДИ

ОЧЕРК

Орамизда шундай инсонлар ҳам борки, текин даромад топиш ниятида юради. Фақат эркаклар десак хато бўлади, чунки улар орасида аёллар ҳам бор.

Термиздаги бозорларнинг бирида анча йиллардан буён савдо-сотиқ ишлари билан шуғулланувчи Малохат Султонованинг (исм фамилиялар ўзгартирилган) савдоси ишлари яхши эди. Шундай бўлса-да, у негадир жиноий йўл билан моддий даромад кўриш истагида бўлди.

Хусусан, Малохат 2024 йилнинг январь ойида ўзига олдиндан таниш бўлмаган шахсдан “Сибутрамин, флоксетин ва фенолфталеин”, “Fatzorb” ва “Редуксин лайт” номли дори воситаларини келишилган нархда сотиб олади. Шу тариқа у олган дори воситаларини ўзи раҳбарлик қилаётган буюм бозоридаги савдо дўконининг растасига сотиш мақсадида жойлаштиради. Малохатнинг бу ҳаракатларини тезкор ходимлар пайқаб қолади. Шундан сўнг 2024 йил 19 апрель куни тезкор тадбирда таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган дори воситаларининг 3 дона металл қутида бўлган жами 108 дона капсула “Fatzorb” номли ва 1 дона металл қутида бўлган жами 36 дона капсула “Редуксин лайт” номли дори воситаларини тадбирга мижоз сифатида жалб қилинган “Х” исмли шахсга жами 450 минг сўмга сотган вақтда тадбир иштирокчилари томонидан ушланади ва ундан дори воситалари далилий ашё сифатида ҳужжатлаштириб олинади.

Жиноят ишлари бўйича Термиз шаҳар судида ўтказилган очиқ суд мажлисида Малохат Султонованинг қилмишга лойиқ жазо берилади яъни, унинг 1 (бир) йилга озодлиги чекланди.

Кўза кунда эмас, кунида синади, деган нақл бежиз айтилмаган. Унинг кучли таъсир қилувчи моддаларни сотиш ҳаракатларига чек қўйилди. Шу маънода қинғир ишлар билан боғлиқ воқелик якунидан судланувчи хулоса чиқариб, жиноят кўчасига қайта қадам босмаслиги учун аччиқ сабоқ бўлса, ажабмас.

АЗАМАТ ШОМУРОДОВ,

Сурхондарё вилоят суди жиноят ишлари бўйича судьяси

ҚОЧОҚ ОТА

очерк

Болалар соғлом ва баркамол авлод сифатида вояга етишида ота-оналар маъсул ҳамда улар ўзларининг вояга етмаган ва вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларини ижтимоий таъминлашга мажбур бўлиб, ушбу мажбуриятни ихтиёрий равишда бажармаган ота-онадан алимент суднинг ҳал қилув қарори ва суд буйруғи чиқариш орқали ундирилади.

Фикримизни бир суд жараёнига қаратсак.

Ангорлик Нозим Абдуллаевдан тегишли суд буйруғига кўра, икки нафар вояга етмаган фарзандининг моддий таъминоти учун улар вояга етгунга қадар ойлик иш ҳақи ва бошқа даромадларининг 1/3 қисми миқдорида алимент ундириш белгиланади. Бироқ, Нозим 2020 йил 13 октябрдан 2025 йил 5 май кунига қадар ундирилиши лозим бўлган жами 77.712.951 сўм алимент пулларини вояга етмаган фарзандлари учун тўламасдан номаълум томонга қочиб юради.

Нозимни қочоқлиги узоққа чўзилмади, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган ходимлари уни ушлаб, судга олиб келинганида, ҳозирда ҳеч жойга ишламаётганлигини ва алимент қарздорлигини тўлашга имконияти йўқлигини билдиради.

Суд мажлисида жабрланувчи собиқ турмуш ўртоғи Насиба Гадоева вояга етмаган фарзандларини ота-онасининг нафақаси ҳисобидан боқиб келаётганлигини, ўзи касаллиги сабабли ҳеч қаерда ишламаётганлигини, уни устига бир нафар фарзанди ҳам бетоблигини, унга ҳозирги кунда фарзандини даволатиш учун моддий ёрдам кераклигини, қарздор собиқ турмуш ўртоғи Нозим Абдуллаев болаларини моддий таъминлашдан қочиб, алимент пулларини тўламасдан келаётганлиги сабаби унга қонуний чора кўришни сўради.

Нозим Абдуллаевнинг ушбу ҳаракати суд мажлисида аниқланган ҳолатлар қолаверса, иш ҳужжатларида тўпланган бошқа далиллар билан исботланган.

Жиноят ишлари бўйича Ангор туман судининг қарори билан қаҳрамонимиз Нозим Абдуллаевга Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 47⁴-моддаси билан 15 сутка маъмурий қамоқ жазоси тайинланди. Шу каби, унга келгусида бу ҳаракатларини давом эттирса ва алимент қарздорлигини тўламаган тақдирда, жиноий жавобгарликка тортилиши ҳам тушунтирилди.

Хулоса қилиб айтганда, вояга етмаган фарзандларининг отаси алимент қарздорлигини тўлаш мажбуриятидан қочиб, узоққа боролмади, у ушланиб, Қонун олдида жавоб бериши ҳамда жазо муқаррарлиги таъминланди.

ХАДИЧА РАХИМОВА,

Жиноят ишлари бўйича Ангор туман суди тергов судьяси

МЕҲНАТ ҲУҚУҚЛАРИ ИШОНЧЛИ ҲИМОЯДА

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 42-моддасида, ҳар ким муносиб меҳнат қилиш, касб ва фаолият турини эркин танлаш, хавфсизлик ва гигиена талабларига жавоб берадиган қулай меҳнат шароитларида ишлаш, меҳнати учун ҳеч қандай камситишларсиз ҳамда меҳнатга ҳақ тўлашнинг белгиланган энг кам миқдоридан кам бўлмаган тарзда адолатли ҳақ олиш, шунингдек ишсизликдан қонунда белгиланган тартибда ҳимояланиш ҳуқуқига эга эканлиги белгилаб қўйилган.

Ҳар бир шахс меҳнат муносабатлари жараёнига киришар экан, унда ўзининг эгаллаб турган мақомига кўра, иш берувчи ёки ходим сифатида меҳнат шартномасининг тарафларидан бири бўлиб ҳисобланади.

Меҳнат муносабатларини амалга ошириш жараёнида турли хил узрли ва узрсиз сабаблар натижасида иш берувчи ва ходим ўртасида меҳнат вазифаларини бажариш билан боғлиқ тушунмовчиликлар юзага келиши мумкин. Бу каби ҳолатларга ҳуқуқий ечим топиш масаласида меҳнат қонунчилиги соҳасида назорат қилувчи ва қонунийликни таъминловчи ташкилотлар хизматига эҳтиёж туғилади.

Мамлакатимизда меҳнат муносабатларини тартибга солиш бўйича ваколатли органлар Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги, Касаба уюшмалари федерацияси, прокуратура органлари ҳамда фуқаролик ишлари бўйича судлар ҳисобланади.

Бугунги глобаллашув ва фуқароларнинг ҳуқуқий онг ҳамда ҳуқуқий маданияти юксалиб бориши жараёнларида юзага келаётган меҳнат низоларини тартибга солиш борасида фуқаролик ишлари бўйича судларнинг кўмагига эҳтиёжлар ҳам ортиб бормоқда.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процсессуал кодекси 26-моддасининг 1-бандида меҳнат муносабатларидан келиб чиқадиган низоларни кўриб чиқиш ваколати фуқаролик ишлари бўйича судларга тегишли эканлиги белгиланган.

Шунингдек, ушбу кодекснинг 207-моддаси 2-қисмида меҳнатга оид ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низолар йигирма кунлик муддатда биринчи инстанция суди томонидан кўриб чиқилиши лозимлиги белгиланган.

Юқорида келтириб ўтилган қонун нормаларининг мазмун-моҳияти судлар томонидан меҳнат низолари юзасидан бузилган ҳуқуқларни тиклашнинг самаралари механизмларини яратиш мақсадида белгиланган бўлиб, уларнинг моҳияти ушбу турдаги низоларни максимал даражада тезроқ ва сифатли кўриб томомлаш ва суд ҳужжатининг ижросини дарҳол таъминлаш тўғрисида нормалар мавжудлигида кўринади.

Фикримиз сўнгида барча меҳнат муносабатлари иштирокчиларини ташкилот ички-тартиб қоидалари, жамоа шартномаси ҳамда лавозим йўриқномасида белгилаб қўйилган мажбуриятларни виждонан бажаришга чорлаган ҳолда меҳнат қилишга доир ҳуқуқлари бузилган тақдирда ушбу низо юзасидан фуқаролик ишлари бўйича судлар бузилган меҳнат ҳуқуларини тиклашнинг ишончли ҳимоячиси эканлигини эслатиб ўтиш лозим деб ҳисоблаймиз.

Дилмурод Жумаев,

Сурхондарё вилоят судининг судья катта ёрдамчиси

ШАҲАРСОЗЛИК НОРМАЛАРИНИ БУЗГАНЛИК УЧУН ЖАВОБГАРЛИК МАВЖУД

Маълумки, кейинги йилларда мамлакатимизда турар жойлар ва ижтимоий-маиший объектлар қурилишини ривожлантириш ҳамда шаҳарлар ва қишлоқ аҳоли пунктларининг замонавий архитектура қиёфасини шакллантирувчи шаҳарсозлик ҳужжатлари билан таъминлаш юзасидан комплекс чора-тадбирлар тизимли амалга оширилмоқда. Бунинг натижасида бир неча шаҳарлар ва шаҳар посёлкалари бош режалар билан таъминланди, қишлоқлар фуқаролр йиғинлари ҳудудларни архитектура-режалаштириш жиҳатидан ташкил этиш лойиҳаларига эга бўлди.

Шаҳарсозлик жадал суратлар билан ривожланиб бораётган юртимизда ушбу соҳани қатъий қонун билан тартибга солиш муҳим аҳамиятга эга эди.

Ўзбекистон Республикасининг 2025 йил 25 мартдаги ЎРҚ-1050-сонли Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодексига ва Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига ўзгартиришлар киритилиб, шаҳарсозлик тўғрисидаги қонунчиликни бузганлик учун маъмурий ва жиноий жавобгарлик белгиланди яъни лойиҳалаш, қурилиш-монтаж ишлари бажарилаётганда талабларни бузиш, шунингдек қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги соҳасида назорат қилиш ҳамда йўл-қурилиш ишлари сифатини назорат қилиш инспекцияларининг кўрсатмаларини бажаришдан қасддан бўйин товлаш ёки ўз вақтида бажармаслик (бундан 300 куб метрдан ортиқ бўлмаган яшаш учун мўлжалланмаган жойлар ҳамда икки қаватдан юқори бўлмаган (соколни ҳисобга олмаган ҳолда), баландлиги ер юзасидан 12 метрдан ва (ёки) умумий майдони 500 квадрат метрдан ортиқ бўлмаган якка тартибдаги уй-жой қурилиш объектлари мустасно) -фуқароларга базавий ҳисоблаш миқдорининг ўттиз баравари, мансабдор шахсларга эса етмиш баравари миқдорда жарима белгиланди.

Шунингдек, қурилиши тугалланган бинолар ва иншоотлардан фойдаланишга доир рухсатнома бериш ҳамда уларни фойдаланишга қабул қилиш қоидаларини бузиш, шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, бир йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки икки йилгача озодликни чеклаш ёхуд икки йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Бундан ташқари, кўп квартирали уйлардаги таянч конструкцияларни қонунчиликни ҳамда техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатларни бузган ҳолда ўзгартириш ва (ёки) реконструкция қилиш, шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки икки йилдан уч йилгача озодликни чеклаш ёхуд икки йилдан уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Шу каби, шаҳарсозлик тўғрисидаги қонунчиликка мувофиқ биноларни, иншоотларни ёки бошқа объектларни қуриш, реконструкция қилиш ва капитал таъмирлашга тақиқлар (чекловлар) белгиланган зоналарда ушбу ишларни бажариш ёки аҳоли пунктларининг тасдиқланган бош режаларига, уларни режалаштириш ва қуриш лойиҳаларига зид равишда (бош режаларда назарда тутилмаган) бинолар ва иншоотларни лойиҳалаштириш, реконструкция қилиш ва қуриш, шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки икки йилдан уч йилгача озодликни чеклаш ёхуд икки йилдан уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Давлат муҳофазасига олинган моддий маданий мерос кўчмас мулк объектларининг қўриқланадиган теграларида, алоҳида муҳофаза қилинадиган тарихий-маданий ҳудудларда, шу жумладан ўзининг тарихий-маданий қимматига кўра Умумжаҳон мероси рўйхатига киритилган ҳудудларда ва уларнинг қўриқланадиган теграларида моддий маданий мерос объектлари ҳисобланмаган бинолар, иншоотлар ҳамда бошқа объектларни белгиланган тартибда рухсатнома олмасдан қуриш ёки бузиш, шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки икки йилдан уч йилгача озодликни чеклаш ёхуд икки йилдан уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Шуни ёддан чиқамаслигимиз лозимки, шаҳарсозлик нормаларига амал қилиш ўзимиз ва оиламиз хавфсизлиги учун муҳим аҳамият каб этади, шаҳарсозлик нормаларини бузиш маъмурий ёки жиноий жавобгарликдан ташқари ўзимиз ва оиламиз учун оғир ва кўнгилсиз оқибатларга олиб келиши мумкин. Шунинг учун барчамиз белгиланган нормаларга қатъий амал қилишимиз мақсадга мувофиқ бўлади.

ФАРХОД ХУШБОҚОВ,

Сурхондарё вилоят судининг судья катта ёрдамчиси

Аҳолининг ҳордиқ чиқаришига мўлжалланган ерларга қурилиш қилиш тақиқланди ва бундай чекловни бузганлик учун жавобгарлик кучайтирилди

Сўнгги йилларда давлат мулки ҳисобланган умумий фойдаланишдаги боғлар, сайилгоҳ, хиёбонлар, дарахтзорлар, умуман олганда, маданий ҳордиқ масканлари ҳудудида бино ва иншоотларни қуриш ҳолатлари кўпайди. Оқибатда кўп йиллик дарахтлар кесилиб, атроф-муҳитнинг ифлосланишига сабаб бўлди. Бу эса аҳолининг ҳақли эътирозини келтириб чиқарди.

Дарҳақиқат, “Ўзбекистон – 2030” стратегиясини “Атроф-муҳитни асраш ва “яшил» иқтисодиёт йили»да амалга ошириш бўйича давлат дастури доирасида экологик ҳолатни яхшилаш ҳамда ер участкаларидан самарали фойдаланишни йўлга қўйиш кўзда тутилган.

Хусусан, жорий йилнинг 5 май кунида “Ер участкаларидан фойдаланиш тартиби янада такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонуни кучга кирди.

Қонунга кўра, 2027 йил 1 январдан бошлаб ер ресурсларини муҳофаза қилиш, тупроқнинг унумдор қатлами йўқолиб кетишининг олдини олиш мақсадида қишлоқ хўжалиги соҳасида табиатни муҳофаза қилиш, соғломлаштириш ва рекреация мақсадларига мўлжалланган ерлар, тарихий-маданий аҳамиятга молик ерлар, ўрмон ҳамда сув фонди ерларида тупроқ карьерлари фаолияти тақиқланади.

Таъкидлаш жоизки, ер ва шаҳарсозлик тўғрисидаги қонунчиликка риоя этиш, шаҳарсозлик регламентлари талабларини таъминлаш, ердан фойдаланувчиларнинг, ижарачиларнинг, ер участкаси мулкдорларининг ердан фойдаланиш тартибидан хабардорлигини ошириш мақсадида ердан рухсат этилган ҳолларда фойдаланиш турларини аниқлаштириш зарурияти юзага келган эди.

Амалдаги қонунчиликка кўра, «ер участкасидан рухсат этилган фойдаланиш тури» деган тушунчанинг таърифи мавжуд эмас эди ҳамда унинг мазмуни очиқланмаган эди.

Шунингдек, ер участкасини сотиб олиш ёки инвестиция лойиҳасини амалга оширишни бошлашдан олдин ер участкасидан рухсат этилган фойдаланиш турлари ҳақида аниқ тушунчага ёки тасаввурга эга бўлиш керак.

Шу каби ҳолатларни тартибга солиш мақсадида Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ер участкаларидан рухсат этилган фойдаланиш турларини жорий этишни назарда тутувчи ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Бундан ташқари, истироҳат боғларнинг ерларини маҳаллий ҳокимият захирасига олиш, кейинчалик бегоналаштириш амалиёти кенгайиб, янгидан қайта-қайта кадастр ҳужжатини тузиш орқали боғлар ҳудуди қисқариб кетаётгани ҳам кузатилмоқда.

Бинобарин, янги қабул қилинган қонун билан амалдаги 4 кодекс ва 7 қонунга тегишли ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Жумладан, Жиноят, Шаҳарсозлик, Маъмурий жавобгарлик ва Ер кодексларига, шунингдек “Фермер хўжалиги тўғрисида”, “Давлат ер кадастри тўғрисида”, “Муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар тўғрисида”, “Деҳқон хўжалиги тўғрисида”, “Томорқа хўжалиги тўғрисида”, “Қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ер участкаларини хусусийлаштириш тўғрисида”, “Давлат мулкини бошқариш тўғрисида”ги қонунлар шулар жумласидандир.

Мазкур қонун ҳужжатларига ер участкаларидан рухсат этилган фойдаланиш турлари жорий этилишини, аҳолининг маданий-маиший эҳтиёжларини қондириш мақсадида дам олиш учун фойдаланиладиган ерларни хусусийлаштириш ёки бегоналаштириш, ҳудудни қисқартириш, мазкур ҳудудларда бино ва иншоотлар қуришни тақиқлаш, ушбу чекловларни бузганлик учун жавобгарликни кучайтиришни назарда тутувчи нормалар киритилди.

Ер ва шаҳарсозлик қонунчилиги ўртасидаги муносабатларни таъминлаш, шунингдек улардан фойдаланиш мақсади устидан назорат қилиш самарадорлиги кучайтирилди.

Эндиликда ердан фойдаланувчилар, ижарачилар, ер мулкдорларининг ер участкаларидан рухсат этилган фойдаланиш турлари бўйича хабардорлиги оширилади.

Мухтасар айтганда, ушбу Қонун экология ва атроф – муҳитнинг яхшиланишига ҳамда мансабдор шахсларнинг масъулиятини янада оширишга хизмат қилади.

МАНСУР АБДУРАХМАНОВ,

Сурхондарё вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси

ҚОНУНЧИЛИКДАГИ ЯНГИЛИКЛАР

Дарҳақиқат, ер, сув ва бошқа табиий ресурслар умуммиллий бойлик, халқимиз ҳаёти ва фаровонлигининг асоси бўлиб, улардан мақсадли ва самарали фойдаланиш, муҳофаза қилиш давлат сиёсатининг муҳим устувор йўналишларидан биридир.

Ерларни ноқишлоқ хўжалиги эҳтиёжлари учун иқтисодий ва технологик асосланмасдан ўтказилиши ҳамда ерлар унумдорлигининг пасайиб кетиши ҳолатлари ўз ўрнида жараёнларни самарали бошқариш заруратини пайдо қилди.

Хусусан, жорий йилнинг 5 май куни кучга кирган “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш тўғрисида”ги қонун шундай муаммоларга барҳам беришга қаратилган.

Қишлоқ хўжалигига ушбу объектларни жойлаштириш чекланганлиги даладаги ишчиларнинг дам олиши учун қулай шароит яратишга, одамларни ва юкларни ташиш харажатлари ва вақтининг ошишига, етиштирилган маҳсулотларни қайта ишлаш орқали қўшимча қиймат занжирини яратишга таъсир қилмоқда. Оқибатда қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши харажатлари ортиб бормоқда.

Соҳага оид рухсат берувчи тартиб-тамойиллар содда ва шаффоф бўлишига қарамасдан, ер ости сувларидан назоратсиз ва ҳисобсиз фойдаланиш ҳолатлари йилдан йилга ортиб бормоқда.

Ер ости сувларидан назоратсиз ва ҳисобсиз фойдаланганлик учун жавобгарлик кучайтирилди.

Жумладан, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга ер ости сувларига қудуқни қонунга хилоф равишда бурғилаганлик учун жавобгарликни белгиловчи, ер ости сувларидан назоратсиз ва ҳисобсиз фойдаланганлик учун жавобгарликни кучайтирувчи ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Солиқ кодексига киритилган қўшимчага кўра, ер ости сувларидан фойдаланувчилар томонидан сувни ҳисобга олиш воситаларисиз сув олинганида солиқ тўловини белгиланган солиқ ставкасининг беш баравари миқдорида ундирилади.

Ер кодексига суғориладиган ерларни бошқа тоифага ўтказиш бўйича талабларни кучайтиришни назарда тутувчи ўзгартириш киритилди. Тоифаси ўзгартирилган ерлардан келгусида фойдаланиш бўйича аниқ шартларни белгиловчи, ер участкасини олганлик ва ердан фойдаланганлик учун ҳақ бўйича қарздорлик 6 ой ичида бартараф этилмаса, ерга бўлган ҳуқуқни бекор қилишни назарда тутувчи қўшимча ва ўзгартиришлар ҳам кодексдан ўрин олди.

Мухтасар айтганда эндиликда ер ости сувларидан рухсатсиз фойдаланиш ҳолатлари камайтирилади ҳамда соҳада давлат назорати кучаяди. Ер ости сувларига қудуқларни бурғилаш фаолияти билан шуғулланувчи тадбиркорлик субъектлари учун қулайликлар яратилди.

ОДИЛ НОРМАҲМАТОВ,

Сурхондарё вилоят суди раисининг ўринбосари –

жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси

Шахсни ғайриихтиёрий тартибда психиатрия стационарига ётқизиш ёки унинг ушбу муассасада ётиши муддатини узайтириш тартиби

Маълумки, Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодексида шахсни ғайриихтиёрий тартибда психиатрия стационарига ётқизиш ёки унинг ушбу муассасада ётиши муддатини узайтириш ҳамда шахсни сил касаллигига қарши кураш муассасасининг ихтисослаштирилган бўлимига ғайриихтиёрий тартибда ётқизиш ёки унинг ушбу муассасада ётиши муддатини узайтириш тартиби қайд этиб ўтилган.

Унга кўра, шахсни ғайриихтиёрий тартибда психиатрия стационарига ётқизиш тўғрисидаги ёки унинг стационарда ётиши муддатини узайтириш ҳақидаги ариза судга шахс ётган психиатрия муассасаси томонидан берилади.

Ғайриихтиёрий тартибда психиатрия стационарига ётқизиш учун қонунда назарда тутилган асослар кўрсатилган аризага шифокор психиатрлардан иборат комиссиянинг шахснинг психиатрия стационарида бундан кейин бўлиши зарурлиги тўғрисидаги асослантирилган хулосаси илова қилинади.

Ариза психиатрия муассасаси жойлашган ердаги суд томонидан кўриб чиқилади.

Суд аризани қабул қилиш билан бир пайтда аризани судда кўриб чиқиш учун зарур бўлган муддатда шахснинг психиатрия стационарида бўлиб туриши масаласини ҳал этади.

Шахсни психиатрия стационарига ётқизиш тўғрисидаги ёки унинг стационарда ётиши муддатини узайтириш ҳақидаги иш суд томонидан стационарга ётқизилаётган шахснинг қонуний вакили ва стационарга ётқизишнинг асослилиги тўғрисида хулоса берган комиссия таркибидаги шифокор психиатр, прокурор, шунингдек шахс ётган психиатрия муассасаси вакили иштирокида ўн кунлик муддат ичида кўриб чиқилади.

Суд мажлисига психиатрия муассасаси вакилининг узрсиз сабабларга кўра келмаганлиги аризани кўриб чиқишга монелик қилмайди, бироқ суд унинг келишини шарт деб топиши мумкин.

Суднинг аризани қаноатлантириш тўғрисидаги ҳал қилув қарори тегишинча шахсни психиатрия стационарига ғайриихтиёрий тартибда ётқизиш ёки унинг стационарда ётиши муддатини узайтириш учун асос бўлади.

Шунингдек, сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахсни сил касаллигига қарши кураш муассасасининг ихтисослаштирилган бўлимига ғайриихтиёрий тартибда ётқизиш тўғрисидаги ёки унинг ушбу муассасада ётиши муддатини узайтириш ҳақидаги ариза судга мазкур шахс диспансер ҳисобида турган ёхуд даволанаётган ёки унинг яшаш (турган) жойидаги сил касаллигига қарши кураш муассасаси томонидан берилади.

Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахсни сил касаллигига қарши кураш муассасасининг ихтисослаштирилган бўлимига ғайриихтиёрий тартибда ётқизиш тўғрисидаги ёки унинг ушбу муассасада ётиши муддатини узайтириш ҳақидаги ариза мазкур шахс диспансер ҳисобида турган ёхуд даволанаётган сил касаллигига қарши кураш муассасаси жойлашган ердаги ёки унинг яшаш (турган) жойидаги судда кўриб чиқилади.

Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахсни сил касаллигига қарши кураш муассасасининг ихтисослаштирилган бўлимига ғайриихтиёрий тартибда ётқизиш тўғрисидаги ариза ушбу муассаса тиббий комиссиясининг тиббий текширувдан ва (ёки) даволанишдан бўйин товлаётган мазкур шахсни ғайриихтиёрий тартибда ётқизиш зарурлиги ҳақидаги хулосаси қабул қилинган кундан эътиборан бир сутка ичида берилади. Хулосада даволаш ўтказиладиган муддат кўрсатилади.

Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахснинг сил касаллигига қарши кураш муассасасининг ихтисослаштирилган бўлимида ғайриихтиёрий тартибда ётиши муддатини узайтириш тўғрисидаги ариза ушбу муассаса тиббий комиссиясининг шахснинг даволанишда бўлган муассасада ётиши муддатини узайтириш зарурлиги ҳақидаги хулосаси асосида берилади. Хулосада даволаш ўтказиладиган муддат кўрсатилади.

Шахсни сил касаллигига қарши кураш муассасасининг ихтисослаштирилган бўлимига ғайриихтиёрий тартибда ётқизиш тўғрисидаги ёки унинг ушбу муассасада ётиши муддатини узайтириш ҳақидаги иш сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахсни сил касаллигига қарши кураш муассасасининг ихтисослаштирилган бўлимига ғайриихтиёрий тартибда ётқизиш тўғрисида ёки унинг ушбу муассасада ётиши муддатини узайтириш ҳақида ариза берилган кундан эътиборан уч кунлик муддатда суд томонидан мазкур шахс диспансер ҳисобида турган ёхуд даволанаётган сил касаллигига қарши кураш муассасасининг вакили — тиббий комиссияси аъзоси, сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахснинг вакили, шунингдек прокурор иштирокида кўриб чиқилади. Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган, иши судда кўриб чиқилаётган шахс, агар унинг соғлиғи ҳолати имкон берса, суд мажлисига чақирилиши мумкин.

Таъкидлаш жоизки, сил касаллигига қарши кураш муассасаси вакилининг – тиббий комиссияси аъзосининг, сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахс вакилининг суд мажлисига узрсиз сабабга кўра келмаганлиги ишни кўриб чиқишга монелик қилмайди, бироқ суд бу шахсларнинг келишини шарт деб топиши мумкин. Суднинг аризани қаноатлантириш тўғрисидаги ҳал қилув қарори сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахсни тегишинча сил касаллигига қарши кураш муассасасининг ихтисослаштирилган бўлимига ғайриихтиёрий тартибда ётқизиш ёки унинг ушбу муассасада ётиши муддатини узайтириш учун асос бўлади.

БЕХРУЗ АВАЗОВ,

Сурхондарё вилоят суди судья катта ёрдамчиси