Ўзбекистон Республикасининг барча фуқаролари жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахсий ва ижтимоий мавқеидан қатъи назар, қонун ва суд олдида тенгдир. Корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар ҳам қонун ва суд олдида тенгдир.
Суд ҳужжатларининг мажбурийлиги
Суд ҳужжатлари барча давлат органлари, жамоат бирлашмалари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, мансабдор шахслар, фуқаролар учун мажбурийдир ҳамда Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида ижро этилиши шарт.
Суд ҳокимиятининг мустақиллиги
Судьялар мустақилдирлар, фақат қонунга бўйсунадилар. Судьяларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятига бирон-бир тарзда аралашишга йўл қўйилмайди ва бундай аралашув қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлади. Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятлардан, сиёсий партиялардан, бошқа жамоат бирлашмаларидан мустақил ҳолда иш юритади.
Электрон почта манзил:
j.surxondaryo@sud.uz
Фуқаролар қабулхонаси:
(+998 76) 221-94-61
Манзил:
Ўзбекистон Республикаси, Сурхондарё вилояти, Термиз шахри., 190111, С. Саодат кўчаси., 286 б уй
Интерактив хизматлар
Статистик маълумотлар
Ўзбекистон Республикаси Олий Судининг республика судлари фаолиятига доир статистик маълумотлар базаси
MY.SUD.UZ - суд хизматларидан фойдаланишнинг инновацион, ишончли ва қулай йўли
Мурожаат
Судга тўғридан - тўғри электрон шаклда мурожаат йўллаш.
Электрон тўлов тизими
Барча судларда фуқаролар томонидан амалга ошириладиган барча тўловларни тўлашнинг ягона электрон тизими.
Видеоконференц алоқа
Масофадан туриб суд мажлисида иштрок етиш
Мажлислар жадвали
Суд мажлислари жадвали билан танишиш – судларда ишларни суд мажлисида кўриб чиқишга тайинланган санаси ва вақти ҳақида онлайн тарзда хабардор бўлиб бориш имконини беради.
Давлат божи калькулятори
Бу хизмат тури судларга мурожаат қилишда тўланиши лозим бўлган давлат божи миқдорини аниқлашда яқиндан ёрдам беради.
Сурхондарё вилояти судлари мутасаддилари томонидан вилоятимизнинг барча ҳудудларида истиқомат қилувчи фуқароларнинг суд-ҳуқуқ соҳасидаги мурожаатларини тинглаш, бу борадаги долзарб масалаларни ўрганиш ва уларни ҳал қилишга қаратилган сайёр қабуллар ўтказиб келинмоқда.
Термиз шаҳрида жойлашган Сурхондарё вилояти Халқ қабулхонасида вилоят судлари масъуллари иштирокида аҳолининг суд-ҳуқуқ соҳасига доир мурожаатларига ечим излашга қаратилган сайёр қабул ташкил этилди.
Унда турли масалаларда ҳуқуқий маслаҳат ва кўмак сўраб келган 20 нафар нафар жисмоний ва юридик шахс вакилларининг мурожаатлари тингланди.
Мурожаатларнинг 12 таси жиноят ишлари бўйича судларига, 6 таси фуқаролик ишлари бўйича судларига ва 2 таси эса маъмурий судларга тегишлидир.
Ушбу мурожаатларни қабул натижасига кўра, 1 нафар фуқаронинг мурожаати юзасидан Ўзбекистон Республикаси Олий судига кассация шикояти билан мурожаат қилиш ҳуқуқи мавжудлиги тушунтирилди, 2 нафар фуқаронинг мурожаати юзасидан аризаси Халқ қабулхонаси Шеробод туман бўлимига йўналтирилди, 3 нафар фуқароларнинг мурожаатларига тегишли тартибда ҳуқуқий тушунтиришлар берилди ҳамда 14 нафар фуқароларнинг мурожаатлари тегишли тартибда ижобий ҳал этилди.
Қабул жараёнида жиноят ишлари бўйича Термиз шаҳар судининг сайёр мажлисида бир қатор масалалар кўриб чиқилди. Унда 3 нафар маҳкум Жиноят кодексининг 73-моддасига асосан муддатидан илгари шартли озод қилинди.
Сурхондарё вилоят судининг судьялари ҳамда Сурхондарё вилоят маъмурий суди судьяси томонидан 2024 йилнинг 1-ярмида жисмоний ва юридик шахсларнинг вакилларини ҳудудларда сайёр қабуллари тегишли режа асосида вилоятимизнинг бошқа ҳудудларига ҳам ўтказиб келинмоқда.
АСҚАР ҚУДРАТОВ,
Сурхондарё вилоят суди Жамоатчиликва оммавий ахборот воситалари билан алоқалар бўйича бош консультанти
Фуқаролик ишлари бўйича Термиз туманлараро судида очиқ суд мажлиси ўтказилиб, даъвогар Т.Р.нинг жавобгар М.А.га нисбатан никоҳдан ажратиш ҳақидаги фуқаролик ишини кўриб чиқилди.
Судда даъвогар Т.Р. жавобгар М.А.га нисбатан никоҳдан ажратиш ҳақидаги даъво аризаси билан мурожаат қилиб, даъво аризасида ҳамда суд процессида тарафлар 2021 йил 15 ноябрда қонуний никоҳдан ўтиб турмуш қурганликларини, турмушидан фарзандлари йўқлигини, ўзаро келишмовчиликлар сабабли тарафлар 2023 йил декабрь ойидан буён бирга яшамасликларини, жавобгар билан ўрталаридаги муносабатларнинг ёмонлашишига оилавий келишмовчиликлар, шунча пайтдан буён фарзанд кўрмаётганлиги, бир-бирини тушунмасликларини, ушбу ҳолатларга ортиқ чидай олмаслигини баён қилган.
Суд мажлисида жавобгар М.А. даъво аризани тан олмасдан, даъвогар билан 2021 йилда турмуш қурганлигини, фарзандлари йўқлигини, фарзанд кўриш бўйича бир неча маротаба даволанганлигини, жавобгарнинг важлари асоссизлигини, ўзаро келишмовчиликларга эрининг оиласи сабабчи эканлигини, никоҳдан ажрашишга рози эмаслигини, чунки оилани сақлаб қолиш имкони борлигини билдириб, суддан даъвони рад қилишни сўраган.
Суд тарафларнинг тушунтиришларини эшитиб, иш ҳужжатлари билан танишиб чиқиб, бир қанча асосларга кўра даъвогарнинг даъво талабини рад этишни лозим деб топди.
Хусусан, турмушда кечадиган вақтинчалик келишмовчиликлар ва тасодифий сабабларга кўра эр-хотин ўртасида келиб чиққан ихтилофлар, шунингдек эр-хотиндан бирининг ёки ҳар иккаласининг жиддий важлар келтирмаган ҳолда никоҳ муносабатларини давом эттиришни хоҳламаслиги никоҳдан ажратиш учун етарли асос бўла олмайди.
Бу ҳолатда никоҳдан ажратишга асослар бўлмаганда, суд даъвони рад этади.
Суд иш ҳолатларини муҳокама қилиб, тарафлар ўртасида вужудга келган келишмовчиликлар вақтинчалик бўлиб, уларни никоҳдан ажратиш учун асос бўла олмайди деб баҳолайди.
Мазкур ҳолатда битта ёш оилани эрта ажрашишдан сақлаб қолишга эришилди. Зеро, оила жамиятнинг ажралмас қисми ҳисобланади. Оиланинг мустаҳкамлиги давлатнинг мустаҳкамлигига пойдевор бўлиб хизмат қилади.
БОТИР САНАЕВ,
Фуқаролик ишлари бўйича Термиз туманлараро суди судьяси
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 42-моддаси 2-қисмига кўра, меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдори инсоннинг муносиб турмуш даражасини таъминлаш зарурати ҳисобга олинган ҳолда белгиланади деб қайд этилган.
Даъвогар туман Адлия бўлими фуқаролар Р.У, М.Б ва Т.Хларнинг манфаатини кўзлаб жавобгар туман ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш бўлимига нисбатан иш ҳақига тенглаштирилган қўшимча тўловларни ундириш ҳақидаги даъво аризалари билан судга мурожаат қилган.
Фуқаролик ишлари бўйича туманлараро судининг 2023 йил 17 октябрь кунидаги ҳал қилув қарори билан даъвогарнинг даъво талаби қаноатлантирилган.
Унга кўра, жавобгар туман ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш бўлими ҳисобидан манфаати кўзланган Р.Унинг фойдасига 38.461.356 сўм, М.Бнинг фойдасига 44.957.910 сўм ва Т.Хнинг фойдасига 40.920.688 сўм, жавобгар туман ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш бўлими ҳисобидан давлат фойдасига 5.114.884 сўм давлат божи ундирилиши белгиланган.
Аниқланган ҳолатларга кўра, манфаатдор шахс Р.У туман ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш бўлимининг участкаси вет фельдшер вазифасида, М.Б 2018 йил 21 декабридан туман ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш бўлимининг ВСЭЛ мудири лавозимида ҳамда Т.Х туман ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш бўлимининг участкаси вет фельдшер вазифасида ишлаб келган.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 04.12.2017 йилдаги “Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 4 декабрдаги 963-сон қарори билан тасдиқланган “Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитаси ва унинг тизимига кирувчи ташкилотлар ходимларини моддий рағбатлантириш шартлари ва тартиби тўғрисида”ги Низомнинг 9-бандида “Янги йил, 8 март Хотин-қизлар куни, Наврўз байрами, Хотира ва қадрлаш куни, Мустақиллик куни, Ўқитувчи ва мураббийлар куни, Конституция куни, Рўза ҳайит (Ийд ал-Фитр) диний байрам куни ва Қурбон ҳайит (Ийд ал-Адҳа) диний байрам куни учун ходимлар ойлик иш ҳақининг бир баравари миқдорда мукофотланади.”-деб кўрсатилган.
Мазкур Низомнинг 10-бандида ишдаги ютуқлари учун ходимлар ойлик иш ҳақининг икки бараваригача миқдорда моддий рағбатлантирилиши, 11-бандида эса ходимларга қишлоқ хўжалик маҳсулотлари сотиб олиш учун ҳар йили бир марта базавий ҳисоблаш миқдорининг 10 баравари миқдорида тўлов ташкилотлар томонидан ўз маблағлари ҳисобидан амалга оширилиши белгиланган.
Шунингдек, ушбу Низомда Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети маблағлари, Ветеринария хизмати ва чорвачиликни ривожлантириш жамғармаси маблағлари, қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа маблағлар ходимларни рағбатлантиришни молиялаштириш манбалари ҳисобланиши белгиланган.
Бироқ, юқоридаги Низом талабларига зид равишда, туман ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш бўлими томонидан 2021-2022 йиллар давомида Р.Уга 38.461.356 сўм қўшимча тўловлар, М.Бга 44.957.910 сўм қўшимча тўловлар ҳамда Т.Хга 40.920.688 сўм қўшимча тўловлар тўлаб берилмаган.
Жавобгар томонидан манфаати кўзланган шахсларга қўшимча устама пуллари ихтиёрий тўлаб берилмаганлиги сабабли судга мурожаат қилишга мажбур бўлган.
2023 йил 30 апрель кунига қадар амалда бўлган Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 154-моддаси 1-қисмига кўра иш берувчи ўзининг молиявий ҳолатидан қатъи назар, ходимга бажарган иши учун ҳақни белгиланган меҳнат ҳақи шартларига мувофиқ ушбу Кодекснинг 161-моддасида кўрсатилган муддатларда тўлаши шарт.
Бинобарин, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 546-моддасига кўра, иш берувчи ходимнинг пулга оид талабларини муддати чекланмаган ҳолда бутун давр учун қаноатлантиришга ҳақли. Ходимнинг пулга оид талаблари якка тартибдаги меҳнат низосини кўриб чиқувчи меҳнат низолари бўйича комиссия ёки суд томонидан асосли деб топилган тақдирда тўлиқ миқдорда қаноатлантирилади.
Мазкур ҳал қилув қарорига нисбатан жавобгар туман ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш бўлими томонидан апелляция шикояти берилган.
Апелляция инстанциясида жавобгар туман ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш бўлими бошлиғининг ўз тушунтиришидаги ташкилотнинг молиявий ҳолати яхши эмаслиги, ходимларни рағбатлантириш учун бюджетдан пул маблағлари ажратилмаганлиги сабабли қўшимча тўловларни тўлаб беришнинг имкони йўқлиги ҳақидаги важи Низомда белгиланган пул маблағларини ходимга тўлаб бермаслик учун асос бўлмайди.
Биринчи инстанция суди, даъвогарнинг даъво талабини қаноатлантириб, жавобгар туман ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш бўлими ҳисобидан манфаати кўзланган Р.Унинг фойдасига 38.461.356 сўм, М.Бга 44.957.910 сўм ва Т.Хга 40.920.688 сўм қўшимча тўловларни ундириш ҳақида қонуний ва асосли хулосага келган.
Апелляция инстанцияси суди шикоятда келтирилган важлар суднинг ҳал қилув қарорини бекор қилиш ёки ўзгартириш учун асос бўлмайди деб ҳисоблаб, фуқаролик ишлари бўйича туманлараро судининг 2023 йил 17 октябрдаги ҳал қилув қарорини ўзгаришсиз, берилган апелляция шикоятни қаноатлантирмасдан қолдиришни лозим топган.
Фуқаролик ишлари бўйича Шеробод туманлараро суди томонидан фуқаро Норқул Фахриддинов (исм-фамилия ўзгартирилган)нинг аризаси ижобий ҳал этилди.
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 54-моддасига асосан, инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш давлатнинг олий мақсадидир деб белгиланган.
Хусусан, фуқаролик ишлари бўйича Шеробод туманлараро судига аризачи Норқул Фахриддинов ариза билан мурожаат қилиб, унда Ангор тумани собиқ Алишер Навоий қишлоқ фуқаролар йиғинининг 1994 йил 29 март кунидаги 9-сонли томорқа ажратиш тўғрисидаги қарорида фамилияси ва исми хато ёзилиб кетилганлигини учун ушбу қарорнинг ўзига тегишли эканлиги фактини белгилаб беришни сўраган.
Аниқланишича, Ангор туман ҳокимининг 1994 йил 04 апрель кунидаги 123-сонли қарори билан тасдиқланган, Ангор тумани собиқ “А.Навоий” қишлоқ фуқаролар йиғинининг 1994 йил 29 март кунидаги 9-сонли томорқа ажратиш тўғрисидаги қарорида Фахриддинов Норқул Бозоровичнинг фамилияси ва исми хато ёзилиб кетилган.
Шунга асосан аризачи ушбу мазмундаги ариза билан судга мурожаат қилган.
Суд томонидан иш ҳужжатларига илова қилинган далиллар ва гувоҳ кўрсатмаларидан, аризачининг аризада келтирган важлари асосли эканлиги ўз тасдиғини топиб, ариза қаноатлантирилди.
Бинобарин, Давлат инсон ҳамда фуқаронинг Конституция ва қонунларда мустаҳкамланган ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлайди.
РУХИДДИН ПИРНАЗАРОВ,
Фуқаролик ишлари бўйича Шеробод туманлараро суди судьяси
Кредит низолари билан боғлиқ ишлар ҳозирги кунда судларда кўпаймоқда.
Кредит шартномасидан келиб чиқадиган мажбуриятлар ижросини таъминлаш усули ҳисобланган кафиллик, гаров шартномадаги ва кафолатдаги тарафлар ҳамда учинчи шахслар ўртасидаги ҳуқуқий муносабатлар Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодекси, «Гаров тўғрисида»ги, «Ипотека тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикасининг қонунлари, банклар ва банк фаолияти тўғрисидаги қонун ҳужжатлари, шунингдек Ўзбекистон Республикасининг бошқа қонун ҳужжатлари билан тартибга солинади.
Банк ёки бошқа кредит ташкилоти ва қарз олувчи ўртасида кредит шартномасидан келиб чиқадиган ҳуқуқий муносабат кредит ташкилотининг кейинчалик, келишилган муддатларда, кредит бериш (кредит линиясини очиш) мажбуриятини ва қарз олувчининг олинган кредитни қайтариш ва у бўйича фоизларни тўлаш мажбуриятини ўз ичига олади.
Бунда кредит ташкилотининг қарз олувчига кредит суммасини бериш (ҳисобвараққа ўтказиш) бўйича реал шартномавий мажбуриятлари шартнома тузилган пайтдан бошлаб, қарз олувчининг фоизларни тўлаш, кредитни қайтариш бўйича шартномавий мажбуриятлари эса, агар тарафлар келишувида бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, кредит суммаси реал олинган пайтдан бошлаб вужудга келади.
Шу боис судлар кредит ташкилотлари ва қарз олувчиларнинг тарафларни кредит шартномасини бажаришга мажбурлаш тўғрисидаги даъволарини кўришда тарафларнинг тузилган ушбу шартнома бўйича ҳуқуқ ва мажбуриятлари вужудга келган пайтни инобатга олишади.
Кредит шартномаси суд тартибида тарафлардан бирининг талаби билан бошқа тараф томонидан шартнома шартлари жиддий равишда бузилганда ёки вазият жиддий ўзгарганда, шунингдек қонун ёки шартномада назарда тутилган бошқа ҳолларда ўзгартирилиши ёки бекор қилиниши мумкин.
Кредит суммалари ва фоизларни қайтариш тўғрисидаги даъво қаноатлантирилганда бир вақтнинг ўзида кредит шартномасида назарда тутилган ва Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонун ҳужжатларига зид бўлмаган неустойка ҳам ундирилиши мумкин, агар уни ундириш талаб қилинган бўлса.
Кредит шартномасининг муддатидан олдин бекор қилиниши кредит ташкилотини кредит шартномасини бекор қилиш пайтидан бошлаб қайтариш кунига қадар пул маблағларидан фойдаланилган бутун давр учун ФКнинг 734-моддасида назарда тутилган фоизларни олиш ҳуқуқидан маҳрум қилмайди.
Кредит шартномаси шартларининг кредит ташкилоти томонидан бузилганлиги муносабати билан юзага келган зарарни ундириш юзасидан қарз олувчиларнинг даъволари бўйича низоларни кўришда судлар шуни инобатга олишлари лозимки, мажбуриятлар бузилиши оқибатларига: даъвогар томонидан олинмай қолган мулк ва пул маблағлари; кўрилган зарарлар (шу жумладан бой берилган фойда); даъвогар амалдаги қонун ҳужжатлари ва шартномага мувофиқ умид қилишга ҳақли бўлган бошқа мулкий ҳуқуқлар киритилиши мумкин. Даъвогар зарарни ундириш учун мажбуриятларнинг бузилиши ҳолатини, йўл қўйилган бузилиш ва юзага келган зарар ўртасида сабабий боғланиш мавжудлигини, шунингдек талаб қилинаётган зарарлар (олинмай қолган фойда) миқдорини исботлаши керак.
Судлар зарарни қоплашда мажбуриятларни бажариш имконсизлиги ёки бажармаслик оқибатида етказилган зарарлар миқдорининг ошишида кредитор ёки қарз олувчининг айби бор-йўқлигини, улар томонидан мажбуриятлар бажарилмаслигидан келиб чиққан зарарни камайтириш чоралари кўрилган-кўрилмаганлигини текширишлари лозим.
Қонун ҳужжатларининг мазмунига кўра, қонун бўйича ҳар қандай ҳақиқий мажбурият гаров билан таъминланиши мумкин. Фуқаролик муомаласидан чиқарилмаган, Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларига мувофиқ ундирув қаратилишига йўл қўйиладиган ҳар қандай мол-мулк (корхона, бино, иншоот, жиҳоз, бошқа ишлаб чиқариш жамламалари, қимматбаҳо қоғозлар, пул маблағлари, мулкий ҳуқуқлар ва ҳоказо) гаров нарсаси бўлиши мумкин.
Қарздорнинг ўзи ҳам, учинчи шахс ҳам гаровга қўювчи бўлиши мумкин.
Кредит шартномасининг таркибига киритилган гаров мажбурияти, агар қонун ҳужжатларида бундай шартномаларни рўйхатга олиш назарда тутилган бўлса, тегишли мол-мулк гарови шартномасини рўйхатга олиш тартиби каби рўйхатга олиниши керак.
Кўчар мол-мулк ёки мол-мулкка бўлган ҳуқуқлар гарови билан боғлиқ низоларни ҳал этишда, бундай гаров шартномаси гаров билан таъминланадиган шартнома Фуқаролик Кодексининг 271-моддаси учинчи қисмига мувофиқ нотариал шаклда тузилиши шарт бўлган ҳоллардагина нотариал тасдиқланишини инобатга олиш лозим.
Гаров мажбуриятлари билан боғлиқ низоларни ҳал этишда судлар гаров бўйича муносабатлар гаров тўғрисидаги шартнома тузилган пайтдан, шартнома рўйхатдан ўтказилиши шарт бўлган ҳолларда эса – у рўйхатдан ўтказилган пайтдан бошлаб вужудга келишини ҳисобга олишлари керак.
Айни вақтда шартномага ёки қонунга асосан гаров нарсаси гаровга олувчида бўлиши лозим бўлса, гаров ҳуқуқи гаров нарсаси берилган пайтдан ва агар бундай топшириш шартнома тузилгунга қадар амалга оширилган бўлса, шартнома тузилган пайтдан вужудга келади.
Гаров мажбуриятларидан келиб чиқадиган низоларни кўришда шуни ҳам ҳисобга олиш зарурки, қарздор томонидан гаров билан таъминланган мажбурият бажарилмаган тақдирда кредитор (гаровга олувчи) қонун ҳужжатларига мувофиқ гаровга қўйилган мол-мулк қийматидан қаноатлантириш олиш ҳуқуқига бошқа кредиторларга қараганда имтиёзга эга бўлади.
Гаров нарсаси бўлган мулкни гаровга олувчининг эгалигига топшириш имкониятини кўзда тутувчи ҳар қандай келишувлар ўз-ўзидан ҳақиқий эмас деб ҳисобланади, қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳоллар, шунингдек гаров билан таъминланган мажбуриятнинг воз кечиш ҳақи ёки янгиланиши сифатида малакаланиши мумкин бўлган келишувлар бундан мустасно.
Агар қонун ҳужжатларида бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, гаровга олувчига берилган гаров нарсасига ундирувни қаратиш тартиби гаров тўғрисидаги шартномага мувофиқ белгиланади. Шу билан бирга, бундай шартноманинг предмети фақат кўчар мол-мулк бўлиши мумкинлиги ҳисобга олиниб, шартномада гаров нарсасига нисбатан ундирувни қаратиш шартлари белгиланмаган бўлса, бундай ҳолда гаровга қўйилган мол-мулкка ундирувни қаратишнинг умумий қоидаси қўлланилишидан келиб чиқиш лозим.
Шуни таъкидлаш лозимки, кредиторнинг асосий шартнома бўйича қарздор бўлмаган гаровга берувчига талаби гаров нарсасининг сотилишидан тушган сумма билан чегараланади.
Коррупцияга қарши кураш мунтазам ўзгариш ва янгиланишларни талаб қилади. Шу боис, олдимизда бу қабиҳ ёвузликдан халос бўлиш учун бир қатор муҳим вазифалар турибди. Хусусан, ёш авлоднинг ҳуқуқий саводхонлиги ва онгини ривожлантириш, ҳалоллик, поклик, тўғрилик (яхши ва ёмоннинг фарқига бориш) кўникмаларини сингдириш орқали коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш шулар жумласидандир.
Коррупцияга қарши таълимнинг долзарблиги ёш авлоднинг ушбу иллатга нисбатан фуқаролик позициясини шакллантириш зарурати билан боғлиқ.
Ўтган давр мобайнида Ўзбекистон Республикаси глобал коррупцияга қарши кураш жараёнининг фаол иштирокчисига айланди. Мамлакатимизда коррупцияга қарши курашнинг ҳуқуқий асослари мустаҳкамланиб бормоқда.
Табиийки, мамлакатда ҳар бир ислоҳот, ўзгаришлар танлов асосида жамият учун фойда призмаси орқали амалга оширилади. Бу коррупцияга қарши кураш жараёнларида жуда муҳим. Зеро, коррупцияга қарши кураш ва уни бартараф қилиш Ўзбекистон халқи ва давлат тузилмаларининг умумий мақсадига айланди.
Экспертлар томонидан олиб борилган илмий изланишларга кўра, инсон умри давомида оладиган барча маълумотнинг 70 фоизини 5 ёшгача бўлган даврда фаол қабул қилади ҳамда боланинг онги, асосан, 5-7 ёшда жадал шаклланиб, дунёни теранроқ англайди. Бу, жамиятга мослашадиган одамнинг маънавий дунёси, дунёқараши, билими ва салоҳияти мактаб ёшидан аввалги йилларда олган таълими билан узвий боғлиқлигини кўрсатади. Зеро, бола ҳаётининг дастлабки йилларида олинган билим ва таълим тошга ўйилган нақшдек муҳрланади.
Ўз ўрнида таъкидлаш жоизки, болада анъанавий ижтимоий қадриятларни шакллантириш ҳамда ахлоқий асосларни сингдириш муҳим тарбиявий жараён саналади. Коррупцияга қарши муросасизликни болага мактабгача ёшдан бошлаб сингдириб бориш зарур. Бунинг учун ёш авлодда коррупцияга қарши дунёқарашни, унга қарши курашиш кўникмаларини шакллантириш, ҳалол ва тўғри тарбиялаш, салбий ижтимоий ҳодисага муросасизликни тарғиб қилиш даркор. Ушбу натижага эришиш учун турли ёшдаги болалар билан ишлаш, шунингдек, суҳбатлар ва (мақол, матал, ибратли ҳикоялар) ўйин машғулотлари сонини кўпайтириш керак. Бу, ўз навбатида, коррупция ҳаракатларининг моҳиятини англаш имкониятини пайдо қилади.
Коррупцияга қарши таълим болалар ахлоқий шаклланиш жараёнининг бир қисми бўлиб, ҳалол шахсни тарбиялашнинг муҳим асосидир. Мутахассислар фикрича, коррупцияга қарши таълим унинг олдини олиш борасидаги хатти-ҳаракатларга сезиларли таъсир кўрсатиши мумкин. Шунингдек, таълим соҳаси коррупциянинг олдини олиш, айниқса, болаларга коррупцияга қарши ўқув материалларини тақдим этиш орқали уларда мазкур ёвузликка нисбатан муросасизликни шакллантириш учун хизмат қилади.
Таъкидлаш жоизки, мактабгача таълим ёшидаги авлодда ғоя, кўникма, нотўғри хатти-ҳаракатлардан воз кечиш позициясини шакллантириш, ҳалол меҳнатга ўргатиш устувор вазифалардан бири саналади. Зеро, бунда болаларда коррупцияга қарши фуқаролик позицияси, дунёга нисбатан инсоний муносабат, она Ватан ва оиласига муҳаббатни шакллантириш учун зарур бўлган туйғуларни ривожлантириш муҳим аҳамиятга эга.
Коррупцияга қарши таълим болаларда бу иллатга қарши дунёқараш, ахлоқий эътиқод, ҳис-туйғуни шакллантириш ва шу билан биргаликда коррупция ҳақидаги тасаввурларни янада кенгайтиришга имкон беради.
Хулоса ўрнида айтганда, коррупциянинг жиноят эканини ва унга нисбатан тоқатсиз бўлиш ғоясини ёшлар ўртасида кенг тарғиб қилиш бош мақсадлардан бири саналади. Зеро, давлатимиз раҳбарининг таъбири билан айтганда, коррупциянинг ҳар қандай кўринишига муросасиз бўлиш – ёшларнинг кундалик ҳаёт тарзига айланиши шарт.
РАМЗ ТИЛЛАЕВ,
Фуқаролик ишлари бўйича Термиз туманлараро суди судьяси
Барча ҳуқуқлар ҳимояланган 2024 | Сурхондарё вилоят суди
