28Mar Янгиликлар

Мажбуриятнинг лозим даражада бажарилиши – қўшимча жавобгарликдан озод этади

Республикамизда ҳар бир соҳада кенг миқиёсда ислоҳотлар олиб борилаётганлигини таърифлаб, уларга алоҳида тўхталишнинг ҳожати йўқ. Зеро, қилинаётган ҳар бир ҳаракат ва ислоҳотлар мамлакатимизнинг халқаро нуфузини умум эътироф этилишига замин яратиши билан бир қаторда, юртимиздаги юридик ва жисмоний шахсларнинг шу билан биргаликда инвесторларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишга, уларнинг ўз мақсад ва вазифаларини тўла-тукис руёбга чиқариши учун қўйилаётган пойдевордир.

Ҳар бир тадбиркор ёки бошқа бир хўжалик юритувчи субъект энг аввало ўз фаолиятини фойда олишни мақсад қилиб олиб боради.

Лекин, шу билан бир қаторда айрим тадбиркорлар борки ўз фаолиятида зиммаларига олган мажбуриятларини бажармаслиги натижасида бошқа бир тадбиркорга моддий ёки маънавий зарар етказиши айни ҳақиқатдир.

Жамиятимизда, умум эътироф этилган қоидаги кўра, мажбуриятлар мажбурият шартларига ва қонун ҳужжатлари талабларига мувофиқ, бундай шартлар ва талаблар бўлмаганида эса – иш муомаласи одатларига ёки одатда қўйиладиган бошқа талабларга мувофиқ лозим даражада бажарилиши кераклиги, шу билан бир қаторда, мажбуриятни бажаришдан бир томонлама бош тортиш ва шартнома шартларини бир томонлама ўзгартиришга йўл қўйилмаслиги Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси 236-237-моддаларида қайд этиб ўтилган.

Шу ўринда ҳақли бир савол туғилади, хўш шартнома бўйича олинган мажбуриятнинг лозим даражада бажарилмаслигининг ҳуқуқий оқибати нима билан якун топади???

Айтайлик, “А” МЧЖ “Б” МЧЖ билан маҳсулот етказиб бериш ёки бошқа бир шартнома имзолади. Шартноманинг умумий қиймати шартли равишда 100 миллион сўм.

Тарафлар ўртасида шартномавий ҳуқуқий муносабат вужудга келдими, албатта ушбу шартноманинг бажарилиши билан ҳуқуқий муносабат ўз якунига етади ёки тарафларнинг ҳоҳишига кўра давом эттирилади.

Мажбуриятларнинг бажарилиши қонунчилик нормасида неустойка, гаров, қарздорнинг мол-мулкини ушлаб қолиш, кафиллик, кафолат, закалат ҳамда қонун ҳужжатлари ёки шартномада назарда тутилган бошқача усуллар билан таъминланиши мумкинлиги қайд этилган.

Мазкур ҳолатда, юқорида қайд этилган тадбикорлик субъекти ўз мажбуриятини лозим даражада бажармаслиги натижасида, бошқа бир тадбиркорлик субъектига асосий мажбуриятидан ташқари пеня ёки жарима тарзидаги қўшимча тўловларни тўлаши ҳам мумкин бўлиб қолади.

Зеро, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 261-моддасида, қарздор мажбуриятларни бажармаган ёки лозим даражада бажармаган ҳолларда тўлайдиган ва, қоида тариқасида, қатъий пул суммасида ҳисобланадиган неустойка жарима ҳисобланиши, қарздор мажбуриятларнинг бажарилишини кечиктириб юборганида тўлайдиган ва ўтказиб юборилган муддатнинг ҳар бир куни учун мажбуриятнинг бажарилмаган қисмига нисбатан фоиз билан ҳисобланадиган неустойка пеня ҳисобланиши белгилаб ўтилган.

Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси “Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида”ги қонуннинг 32-моддаси иккинчи қисмида, етказиб берилган товарлар (ишлар, хизматлар) ҳақини ўз вақтида тўламаганлик учун сотиб олувчи (буюртмачи) етказиб берувчига ўтказиб юборилган ҳар бир кун учун кечиктирилган тўлов суммасининг 0,4 фоизи миқдорида, аммо кечиктирилган тўлов суммасининг 50 фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорида пеня тўлаши қайд этилган.

Шу ўринда мазкур ҳуқуқ нормаларини қайд этишдан асосий мақсадимиз ҳар бир хўжалик юритувчи субъект ўз мажбуриятларини лозим даражада бажариши унинг пеня ёки жарима шаклидаги қўшимча тўловлардан озод қилинишига олиб келади.

Хулоса ўрнида таъкидлаш жоизки, тадбиркорлик соҳасида ҳалол ва виждонан фаолият олиб бориш унинг ривожланишига ҳамда тараққий этишига замин яратиши ҳам айни ҳақиқатдир.

АБДУЛЛА САФАРОВ,

Сурхондарё вилоят суди иқтисодий ишлар бўйича судьяси

27Mar Янгиликлар

Эндиликда қамоққа олинган шахслар тергов ҳибсхонасига жойлаштирилишидан олдин тиббий кўрикдан ўтказилади

Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг жорий йил 17 март кунидаги бешинчи ялпи мажлисида “Жиноят ишини юритиш чоғида қамоқда сақлаш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси қонунига қамоққа олинганларга нисбатан қийноққа солиш ҳолларининг олдини олишга қаратилган қўшимча киритиш ҳақида”ги қонун кўриб чиқилди.

Мазкур қонун муҳокамасида сенаторлар томонидан кейинги йилларда мамлакатимизда фуқаролар ҳуқуқ ва эркинликлари кафолатларини янада кучайтириш, жумладан, қийноққа солиш ва бошқа шафқатсиз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала ҳамда жазо турларини қўллаш ҳолатларига мутлақо йўл қўймаслик мақсадида кенг кўламли ишлар амалга оширилаётгани таъкидланди.

Қонун мазкум ислоҳотларнинг мантиқий давоми бўлиб, унда қамоққа олинганлар тергов ҳибсхонасига жойлаштирилишидан олдин ўша ернинг ўзида мажбурий тиббий кўрикдан ўтказилиши назарда тутилган.

Ушбу Қонуннинг қабул қилиниши инсоннинг шаъни ва қадр-қиммати дахлсизлиги кафолатлари янада мустаҳкамланишига, давлатимизнинг инсон ҳуқуқлари таъминланиши бўйича халқаро ҳамжамият олдидаги нуфузи ошишига хизмат қилади.

Таъкидлаш керакки, маъқуллаган ушбу қонун фуқароларнинг одил судловга эришиш даражасини янада ошириш, уларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, шунингдек, қонуний манфаатлари ишончли ҳимоя қилинишини таъминлайди.

АЗАМАТ ШОМУРОДОВ,

Сурхондарё вилоят суди жиноят ишлари бўйича судьяси

26Mar Янгиликлар

ЖИНОЯТЧИЛИКНИНГ БАРВАҚТ ОЛДИНИ ОЛИШ ВА ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАРГА ҚАРШИ КУРАШИШ

Музработ туман ҳокимлиги фаоллар залида жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди  раиси, туман прокуратураси ва туман Ички ишлар бўлими масъуллари иштирокида жиноятчиликнинг барвақт олдини олиш ва ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш борасида Пробация назоратида турган шахслар билан маърифий-ҳуқуқий тадбир ўтказилди.

Маърифий-ҳуқуқий тадбирда Пробация хизмати назорат остида турган шахслар билан жиноятчиликнинг барвақт олдини олиш ва ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш юзасидан вояга етмаганлар ўртасида жиноятчиликнинг олдини олиш, гиёҳвандлик, ичкиликбозлик ва диний экстремизмга қарши курашиш, фирибгарлик ҳамда ўғирлик, ёшлар ўртасида ўз жонига қасд ва суиқасд қилиш ҳолатларининг олдини олиш, шунингдек Ўзбекистон Республикасининг Пробация тўғрисидаги Қонунининг мазмун-моҳиятига алоҳида эътибор қаратилиб, тегишли чора-тадбирлар белгиланди.

Суд-ҳуқуқ тизимида амалга ошириладиган барча ишлар замирида қонун устуворлигини таъминлаш, одил судловга эришиш каби эзгу ғоялар ётади. Айнан инсон ва адолатли суд ўртасидаги ўзаро муносабатларда қонунийликни ва адолатни таъминлайдиган ҳаракатлар замирида халқимизнинг осойишта ҳамда рози бўлиб яшаш ҳуқуқи турибди.

Хусусан, ушбу куни ҳам жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди томонидан сайёр суд мажлиси ўтказилиб, туман Ички ишлар бўлими Пробация гуруҳида жазо ўтаб турган 9 нафар маҳкумларни ахлоқ тузатиш ишлари жазосини, 3 нафар маҳкумларни озодликни чеклаш жазосидан ва 1 нафар маҳкумни эса муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш жазосини ўташдан муддатидан илгари шартли озод қилиш юзасидан киритилган тақдимномалар кўриб чиқилиб, инсонпарварлик тамойилларига таяниб, Пробация гуруҳи ҳисобида туриб, ҳақиқатда меҳнатга ҳалол муносабатда бўлган ва жазо ўташнинг тартиб қоидаларига риоя қилиб, тузалиш йўлига ўтган, судлар томонидан ўрнатилган тақиқ ва чекловларга тўлиқ риоя қилган, ўзининг ҳулқини ижобий томонга ўзгартирган 13 нафар назоратдаги шахслар Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг 73-моддасига асосан жазони ўташдан муддатидан илгари шартли равишда озод қилинди.

Шунингдек, Пробация гуруҳи ҳисобида турган 1 нафар маҳкумга нисбатан суд томонидан тайинланган ахлоқ тузатиш ишлари жазоси

Сайёр суд мажлиси якунида раислик қилувчи томонидан иштирокчиларга ҳуқуқ ва мажбуриятларини, жазони ўташ даврида ўрнатилган тартиб-қоидаларига қатъий риоя қилишлари лозимлигини, жазони ўташ даврида ўрнатилган тартиб-қоидаларни бузганлик учун уларга нисбатан қўлланилиши мумкин бўлган интизомий чораларни, шунингдек жазони ўташдан муддатидан илгари шартли равишда озод қилиниб, жазонинг ўталмаган қисми мобайнида қасддан янги жиноят содир этган шахсга нисбатан Жиноят Кодексининг 60-моддасида назарда тутилган қоидаларга мувофиқ жазо тайинланиш оқибатларини тушунтирди.

ЯЪХЁ БЕККАМОВ,

Жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди раиси

24Mar Янгиликлар

Амалдаги қонунчиликка йўл ҳаракати хавфсизлиги билан боғлиқ қатор ҳуқуқбузарликлар учун жиноий жавобгарлик белгиланди

Жорий йил 20 февраль куни йўл ҳаракати хавфсизлиги тизими такомиллаштирилиши муносабати билан Жиноят, Жиноят-процессуал ҳамда Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритишни назарда тутувчи ЎРҚ-1033-сон Қонун қабул қилинди.

Жиноят ишлари бўйича Узун туман суди тергов судьяси А.Алиқулов томонидан мазкур қонуннинг мазмун-моҳиятини кенг жамоатчиликка тушунтириш мақсадида Узун туман Ички ишлар бўйими йўл ҳаракати хавфсизлиги гуруҳи биносида очиқ мулоқот тарзида давра суҳбати ташкил этилди.

Қонунда йўл ҳаракати қоидаларига риоя этмасликнинг салбий оқибатларининг олдини олишга хизмат қилувчи янги нормалар ўрин олган.

Хусусан, Жиноят кодексига тегишли ўзгартиришлар киритиш орқали транспорт воситасини такроран маст ҳолда бошқарганлик учун жиноий жавобгарлик белгиланди.

Бундан ташқари, Жиноят кодексида автомототранспорт воситалари ҳайдовчиларини тайёрлаш ва қайта тайёрлаш, шунингдек имтиҳон ўтказиш ва ҳайдовчилик гувоҳномасини бериш тартибини бузганлик, транспорт воситасини бошқариш ҳуқуқидан маҳрум этилган шахснинг транспорт воситасини бошқарганлик ва сиқилган табиий газда, суюлтирилган нефть газида ёки дизель ва газсимон ёқилғи аралашмасида ишлайдиган транспорт воситаларидан фойдаланишда хавфсизлик қоидаларини бузганлик учун жиноий жавобгарлик белгиланди.

Шунингдек, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексда транспортда безорилик, яъни айрим ҳайдовчилар томонидан бошқариш маданиятига риоя қилмай, транспорт воситасини кескин бошқариш ва бошқа ҳаракатларда ифодаланган “агрессив бошқариш”, “дрифт”, “шахмат” шаклида ҳаракатланиш, йўлларда тўсиқларни пайдо қилиш каби қоидабузарликлар учун маъмурий жавобгарлик белгиланди.

Хулоса қилиб айтганда мазкур Қонуннинг қабул қилиниши, йўл ҳаракати иштирокчиларини йўлларда ҳаракатланиш маданиятини оширишга, йўл ҳаракати иштирокчилари ҳаракат давомида белгиланган қоидаларга амал қилишини таъминлашга, пировардида йўл-транспорт ҳодисалари сони камайишига хизмат қилади.

А.АЛИҚУЛОВ,

Жиноят ишлари бўйича Узун туман судининг тергов судьяси

19Mar Янгиликлар

КЕЧИРИМЛИЛИК ВА БАҒРИКЕНГЛИК НАМОЙИШИ

Жиноят ишлари бўйича Шеробод туман судининг навбатдаги сайёр суд мажлисида 41-сон манзил-колонияси маъмурияти киритган тақдимномалар кўриб чиқилди.

Сайёр судда жазо муддатини ўташ даврида меҳнатга ҳалол муносабатда бўлган, ўрнатилган тартиб-қоидаларига қатъий риоя этган, хулқини ижобий томонга ўзгартириб, содир этган жиноятининг оқибатларини тўла англаб олган ва тегишли хулоса чиқарган 1 нафар маҳкум ўталмай қолган жазо муддатидан инсонпарварлик тамойили асосида Жиноят кодексининг 73-моддасига  асосан муддатидан илгари шартли озод этилган бўлса, яна 6 нафар маҳкумларни ўталмай қолган жазо муддати Жиноят кодексининг 74-моддасига асосан енгилроқ жазо турига алмаштирилиб, манзил-колониясидан озод этилди. 

Кейинги йилларда суд-ҳуқуқ тизимида амалга оширилаётган ислоҳотлар қонун устуворлигини таъминлаб, одил судловга эришишга йўналмоқда. Инсон ва одил суднинг ўзаро муносабатларидаги қонунийлик ҳамда адолатни таъминлайдиган ҳаракатлар негизида халқимизнинг осойишта ҳамда ҳаётидан рози бўлиб яшаш ҳуқуқи туради.

Суд тизими йилдан-йилга такомиллашиб, фуқаро ва тадбиркорларнинг ҳуқуқ ҳамда қонуний манфаатлари ишончли ҳимоя қилинаётгани, одил судлов самарали таъминланаётгани сайёр суд мажлисларида ҳам ўз ифодасини топмоқда. 

Мазкур манзил-колонияда ўтказилган сайёр суд мажлисида ҳам халқимизнинг кечиримлилик, бағрикенглик каби юксак фазилатлари кенг намоён бўлди.

Сайёр суд мажлисида манзил-колониясидан озод этилган маҳкумларнинг 6 нафари эндиликда ўз оиласи бағрида яшаб, ўталмай қолган жазо муддатини тегишли тартибда пробация хизматида ўтайди.

ТЎЛҚИН ТЎРАҚУЛОВ,

Жиноят ишлари бўйича Шеробод туман суди раиси

18Mar Янгиликлар

КОРРУПЦИЯ – РИВОЖЛАНИШИМИЗГА ТЎСИҚ

Термиз давлат университетида вилоят суди судьялари, прокуратура, адлия органлари ва ички ишлар бошқармаси масъуллари иштирокида Президентимиз раислигида жорий йилнинг 5 март куни ўтказилган Коррупцияга қарши курашиш бўйича миллий кенгаш йиғилишида белгилаб берилган вазифалар ижроси таъминлаш мақсадида очиқ мулоқот ўтказилди.

Очиқ мулоқотда университетнинг “Спорт фаолияти ва бошқаруви” факультети ўқитувчи ва талабалари иштирок этиб, кун тартибидаги мавзу юзасидан масъулларнинг фикр ва тушунтиришлари тингланди.

Давлатимиз раҳбари раислигида ўтказилган мазкур йиғилишда коррупцияга қарши курашиш бўйича махсус ваколатли органлар, қолаверса, бошқа вазирлик ва идоралар йўл қўйган камчиликлар кўрсатиб ўтилиб, ҳуқуқ-тартибот идоралари асосан коррупцияни аниқлаш ва жазолаш билан ишлаб, коррупцион омилларни таг-томири билан йўқотадиган превентив, яъни, коррупцион ҳуқуқбузарликларнинг олдини-олишга қаратилган чораларни эътиборсиз қолдираётгани алоҳида таъкидланди.

Коррупция – бу ислоҳотлар йўлидаги энг катта тўсиқ ва ғов экани, у халқнинг давлатга, Конституция ва қонунларга бўлган ишончига путур етказиши, барқарор ривожланиш ва хавфсизлик учун жиддий таҳдидга айланиши, коррупцияга қарши курашишда фақат давлатнинг саъй-ҳаракати билан кутилган натижага эришиб бўлмаслиги, бу бутун жамиятимизнинг иши экани ҳам қайд этилди.

Жаҳонда бу иллат ижтимоий ҳаётнинг барча соҳаларида давлатларнинг ривожига тўсқинлик қиладиган, одил судлов самарадорлигига салбий таъсир кўрсатадиган ва охир-оқибат фуқароларнинг суд тизими ва давлат идораларига бўлган ишончига путур етказадиган омиллардан бирига айланаётгани сир эмас. Янги Ўзбекистонда эса судьяларнинг мустақиллиги, фақат Конституция ва қонунга бўйсуниши, уларнинг одил судловни амалга оширишга доир фаолиятига ҳар қандай тарзда аралашишга йўл қўйилмаслиги ва бундай аралашиш қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлиши белгиланган.

Коррупция – тараққиёт кушандаси, хавфсизликка таҳдид туғдирувчи хавфли жиноятдир. Бу иллатга қарши курашиш барчамизнинг вазифамиз бўлиши зарур.

Ушбу бўлиб ўтган очиқ мулоқотда коррупциянинг олдини олиш юзасидан таклиф ва фикр-мулоҳазалар эшитилди ҳамда унга қарши курашиш бўйича тегишли чора-тадбирлар белгиланиши лозимлиги таъкидланди.

ИЛХОМ АБРАЕВ,

Сурхондарё вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судьяси