ЯККА ТАРТИБДАГИ МЕҲНАТГА ОИД МУНОСАБАТЛАР ВА УЛАР БИЛАН БЕВОСИТА БОҒЛИҚ БЎЛГАН ИЖТИМОИЙ МУНОСАБАТЛАР

Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат кодекси 2023 йил 30 апрель куни кучга кирди.  Ушбу кодексининг асосий жиҳатларидан бири шундаки, ходимлар, иш берувчилар ва давлат манфаатларининг мувозанатини таъминлаш ҳамда уларни мувофиқлаштириш асосида якка тартибдаги меҳнатга оид муносабатларни ва улар билан бевосита боғлиқ бўлган ижтимоий муносабатларни тартибга солади.

Якка тартибдаги меҳнатга оид муносабатларни ва улар билан бевосита боғлиқ бўлган ижтимоий муносабатларни ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солишнинг қуйидаги асосий принциплари мавжуд:

-меҳнат ҳуқуқларининг тенглиги, меҳнат ва машғулотлар соҳасида камситишни тақиқлаш;

-меҳнат эркинлиги ва мажбурий меҳнатни тақиқлаш;

-меҳнат соҳасидаги ижтимоий шериклик;

-меҳнат ҳуқуқлари таъминланишининг ва меҳнат мажбуриятлари бажарилишининг кафолатланганлиги;

-ходимнинг ҳуқуқий ҳолати ёмонлашишига йўл қўйилмаслигидан иборат.

Шунингдек, янги таҳрирдаги ушбу Кодексдамажбурий меҳнат тақиқланиши алоҳида белгиланди.

Хусусан, мажбурий меҳнат бирор-бир жисмоний шахсдан жазони қўллаш таҳдиди остида талаб этиладиган, бажарилиши учун ушбу шахс ихтиёрий равишда ўз хизматларини таклиф қилмаган ҳар қандай ишни ёки хизматни англатади. Жазо деганда жисмоний шахснинг ихтиёрий розилиги мавжуд бўлмагани ҳолда, ушбу шахсга нисбатан уни меҳнат фаолиятини амалга оширишга мажбур қиладиган ҳар қандай моддий, жисмоний ёки руҳий таъсир чораларини қўллаш ёки қўллаш таҳдиди тушунилади.

Бундан ташқари, ушбу Кодексга кўра жамоа келишувларида, жамоа шартномасида ёки меҳнат шартномасида белгиланган муддатлар календарь сана билан, йиллар, ойлар, ҳафталар, кунлар ёки соатлар билан ҳисобланадиган вақт даврининг тугаши билан ёхуд юз бериши керак бўлган воқеани кўрсатган ҳолда аниқланади.

Меҳнат ҳуқуқлари ва мажбуриятларининг юзага келиши ёки бекор бўлиши билан боғланадиган муддатларни ҳисоблаш унинг бошланиши белгиланган календарь санадан кейинги кундан эътиборан бошланади.

Йиллар, ойлар, ҳафталар билан ҳисобланадиган муддатлар муддатнинг сўнгги йили, ойи, ҳафтасининг тегишли санасида тугайди.

Агар ойлар билан ҳисобланадиган муддатнинг охири муддатнинг ўтиши бошланган ойга нисбатан кунлари кўпроқ ёки камроқ бўлган ойга тўғри келса, муддат тугайдиган ойнинг охирги куни муддат тугайдиган кун деб ҳисобланади.

Календарь йиллар, ойлар, ҳафталар ёки кунлар билан ҳисобланадиган муддатга ишланмайдиган кунлар ҳам қўшилади.

Агар муддатнинг сўнгги куни ишланмайдиган кунга тўғри келса, ундан кейин келадиган биринчи иш куни муддат тугайдиган кун деб ҳисобланади.

Мазкур Кодекснинг 10-моддасига кўра, агар Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида ходимлар учун Ўзбекистон Республикасининг меҳнат тўғрисидаги қонунчилигига ёки меҳнат ҳақидаги бошқа ҳуқуқий ҳужжатларга нисбатан имтиёзлироқ қоидалар белгиланган бўлса, халқаро шартнома қоидалари қўлланилади.

Ўзбекистон Республикаси халқаро шартномаларининг қоидалари меҳнатга оид якка тартибдаги муносабатлар ва улар билан бевосита боғлиқ бўлган ижтимоий муносабатлар Ўзбекистон Республикасининг меҳнат тўғрисидаги қонунчилигида тўғридан-тўғри тартибга солинмаган ҳолларда ҳам қўлланилади.

Мазкур кодексининг 11-моддасида меҳнат тўғрисидаги қонунчиликнинг амал қилиш соҳаси белгиланган бўлиб, меҳнат тўғрисидаги қонунчиликнинг амал қилиши:

-ходим ва иш берувчи ўртасидаги якка тартибдаги меҳнатга оид муносабатларга;

-якка тартибдаги меҳнатга оид муносабатлар билан бевосита боғлиқ бўлган ижтимоий муносабатларга нисбатан татбиқ этилади.

Меҳнат тўғрисидаги қонунчиликда ва меҳнат ҳақидаги бошқа ҳуқуқий ҳужжатларда, меҳнат шартномасида назарда тутилган меҳнат шартларини иш берувчи томонидан таъминлашда ходимнинг меҳнат вазифасини ички меҳнат тартибига бўйсунган ҳолда ҳақ эвазига шахсан бажариши ҳақидаги, ходим билан иш берувчи ўртасидаги келишувга асосланган муносабатлар якка тартибдаги меҳнат муносабатларидир.

Ходим билан иш берувчи ўртасидаги якка тартибдаги меҳнатга оид муносабатларни ҳақиқатда тартибга соладиган фуқаролик-ҳуқуқий хусусиятга эга шартномалар тузиш тақиқланади.

Агар Ўзбекистон Республикасининг қонунларида ёки халқаро шартномасида бошқача қоида назарда тутилмаган бўлса, Ўзбекистон Республикаси ҳудудида меҳнат тўғрисидаги қонунчилик билан белгиланган қоидалар чет эл фуқаролари, фуқаролиги бўлмаган шахслар иштирокидаги, чет эл фуқаролари, фуқаролиги бўлмаган шахслар томонидан ташкил этилган ёки таъсис этилган ташкилотлар ёхуд ушбу фуқаролар, шахслар иштирокидаги, халқаро ташкилотлар ва чет эл юридик шахслари иштирокидаги меҳнатга оид муносабатларга нисбатан татбиқ этилади.

Меҳнат тўғрисидаги қонунчиликнинг амал қилиши Ўзбекистон Республикаси давлат хизматчиларига, шу жумладан Ўзбекистон Республикасининг хориждаги давлат муассасаларига (дипломатик, консуллик муассасаларига ва бошқа муассасаларга) ишга юборилган ходимларига, шунингдек қонунда назарда тутилган ўзига хос хусусиятларга эга бўлган муқобил хизматни ўтаётган шахсларга нисбатан татбиқ этилади.

Контракт бўйича ҳарбий хизматни ўтаётган ҳарбий хизматчиларга, шунингдек ички ишлар ва давлат божхона хизмати органларида, Ўзбекистон Республикаси Давлат хавфсизлик хизматида, Миллий гвардиясида хизмат ўтаётган ҳарбий хизматчиларга (ходимларга) ва уларга тенглаштирилган бошқа шахсларга нисбатан меҳнат тўғрисидаги қонунчиликнинг махсус қонунчиликка зид бўлмаган қисми татбиқ этилади.

Судьяларга нисбатан меҳнат тўғрисидаги қонунчиликнинг судлар тўғрисидаги қонунчиликда тартибга солинмаган қисми бўйича татбиқ этилади.

Прокуратура органлари ходимларига нисбатан меҳнат тўғрисидаги қонунчиликнинг прокуратура органлари фаолиятини тартибга солувчи қонунчиликка зид бўлмаган қисми татбиқ этилади.

Қутқарув хизматларининг ва профессионал қутқарув тузилмаларининг меҳнат шартномаси бўйича ишлаётганлар жумласидан бўлган қутқарувчиларининг меҳнатга оид муносабатларига нисбатан меҳнат тўғрисидаги қонунчиликнинг амал қилиши «Қутқарув хизмати ва қутқарувчи мақоми тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни билан тартибга солинмаган қисми бўйича татбиқ этилади.

Жиноятлар содир этганлик учун суднинг ҳукми билан ҳукм қилинганларнинг меҳнатга оид муносабатларига нисбатан меҳнат тўғрисидаги қонунчиликнинг амал қилиши Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-ижроия кодексида назарда тутилган истиснолар ва чекловлар ҳисобга олинган ҳолда татбиқ этилади.

Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш жоизки, юртимизда амалга оширилаётган ислоҳотлар талаби асосида янги таҳрирда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат кодекси айнан инсон ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини таъминлашга хизмат қилади ҳамдамеҳнат низоларини фуқаролик ишлари бўйича судларда кўрилишида қонуний, асосли ва адолатли ҳал этишга ёрдам беради.

ДИЛОРОМ АЛМУРАТОВА,

Сурхондарё вилоят суди судьяси

ҚИЛМИШ – ҚИДИРМИШ

Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 2 апрелдаги “Жазони ижро этиш муассасаларидан озод қилинган айрим тоифадаги шахслар устидан маъмурий назорат тўғрисида”ги 532-сонли Қонуни қабул қилинган.

Мазкур Қонунга кўра, маъмурий назоратнинг асосий вазифаси жазони ижро этиш муассасаларидан озод қилинган айрим тоифадаги шахслар томонидан ҳуқуқбузарликлар содир этилишининг олдини олиш мақсадида уларга якка тартибда профилактик таъсир кўрсатишдан иборатдир.

Фикримизни юқоридаги қонун талабини бузган Музработлик Бахром Қулаев (исм-фамилия ўзгартирилган) ҳақида юритмоқчимиз.

Бахром Қулаевга 2023 йил 18 сентябрь куни суд томонидан маъмурий назорат ўрнатилган бўлса-да, 2023 йил 6 декабрь куни жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди томонидан маъмурий назорат қоидалирини бузганлиги сабабли Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 206-моддасида назарда тутилган маъмурий хуқуқбузарликни содир этганлиги учун унга базавий хисоблаш миқдорининг бир баравари миқдорида яъни, 330.000 сўм жарима жазоси тайинланганидан сўнг ҳам ўзига тегишли хулоса чиқармади.

Нега дейсизми? Унга 2024 йил 31 май куни жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди томонидан 6 (олти) ой муддатга маъмурий назорат ўрнатилади ва туман Ички ишлар бўлимига келиб ҳар ойнинг 20 санасида рўйхатдан ўтиши, жамоат жойларида спиртли ичимликлар истеъмол қилмаслиги ва яшаш уйини тунги соат 22:00 дан эрталабки соат 06:00 га қадар тарк этмаслиги каби чекловлар ўрнатилади. Бахром бу чекловларни билсада, ушбу чекловларни умуман менсимасдан маъмурий назоратдан бўйин товлаб,  2024 йил 30 июнь куни соат 23:29 да ички ишлар ходимлари томонидан яшаш хонадони текширилганида, яшаш уйида йўқлиги, яшаш уйини тарк этиб маъмурий назорат қоидаларини бузганлиги аниқланган.        

Бу гал жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди уни Жиноят кодексининг 226-моддаси 1-қисми билан айбдор деб топиб, 3 (уч) ой муддатга озодлигини чеклади.

Суд ҳукми билан Бахром Қулаевга сутканинг муайян вақтида  яъни, кеч соат 22:00 дан эрталаб 07:00 гача бўлган вақт оралиғида яшаш уйидан чиқиши тақиқланди.

Хулоса шуки, қонунларга риоя қилмаслик албатта жавобгарликка сабаб бўлади.

ОДИЛ НОРМАҲМАТОВ,

Сурхондарё вилоят суди раиси ўринбосари –

жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси

ҚИЛМИШИГА ИҚРОР БЎЛДИ

Фирибгарлик – алдаш ёки ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан ўзганинг мулкини ёки ўзганинг мулкига бўлган ҳуқуқни қўлга киритиш учун жиноий жавобгарлик мавжуд.

Ҳаётда фирибгар кимса иш ёки ўқиш ёхуд бирон-бир масалада кўмакка муҳтож одамга ўзининг гўёки беғараз ёрдамини таклиф этади. Қулай фурсатдан фойдаланиб, ўзганинг машаққат билан топган бойлигини эгаллашга уринади.

Музработлик Дониёр Султонов (исм-фамилиялар ўзгартирилган) фирибгарлик жиноятини содир этиш ва шу йўл билан моддий наф кўришни ўз олдига мақсад қилади. Шу тариқа 2023 йилнинг 26 июль куни у ўзига олдиндан таниш бўлмаган Музработ туманида яшовчи Чарос Абдуллаеванинг 0.16 га ер майдонига қурилган тўрт хонали уйининг кадастр ҳужжатларини расмийлаштириб беришни айтиб, бунинг эвазига ундан жами 2.000 (икки минг) АҚШ долларини фирибгарлик йўли билан қўлга киритиб, ушбу пулларни ўзининг шахсий эҳтиёжларига сарфлаб юборади.

Дониёрга ишонган Чарос Абдуллаева унинг ёнига бир неча бор бориб, уй кадастр ҳужжатларини тайёр бўлганини сўрайди. Аммо, Дониёр бунга қадар ҳеч бир ҳужжатларни расмийлаштирмасдан, олинган 2000 АҚШ долларини сарфлаб юборади.

Шундан сўнг Чарос Абдуллаева бўлган ҳолат юзасидан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идораларга арз қилади.

Мазкур ҳолат юзасидан Дониёр Султоновга нисбатан Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 168-моддаси 1-қисми билан жиноят иши қўзғатилиб, тергов ҳаракатлари олиб борилади.

Жиноят ишлари бўйича Музработ туман судида бўлиб ўтган очиқ суд мажлисида Дониёр Султонов ўз қилмишларини тушуниб ва айбига иқрор бўлиб, жабрланувчи Чарос Абдуллаевга етказилган зарарни тўлиқ қоплаб беради.

Судда Чарос Абдуллаева судга ариза тақдим қилиб, айбланувчи Дониёр Султонов ҳозирги пайтда ўзига етказилган зарар ўрни тўлиқ қоплаб берганлигини, унга нисбтан даъвоси йўқлигини, айбланувчи билан ихтиёрий равишда ярашганлигини эътиборга олиб, Дониёр Султоновга нисбатан бўлган жиноят ишини ярашув асосида тугатишни сўрайди.    

Суд иш бўйича тарафлар ярашганлиги муносабати билан Дониёр Султоновга нисбатан бўлган жиноят ишини иш юритишдан тугатиш ҳақида ажрим чиқарди.

Хулоса шуки, фирибгарлардан эҳтиёт бўлинг.

ИКРОМЖОН ШАЙМАНОВ,

Жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди раиси

“ФУҚАРОЛИК  ПРОЦЕССУАЛ  ҲУҚУҚИ ФАНИ  БИЛИМДОНИ” кўрик танлови ўтказилди

Маълумки, Ўзбекистон Республикаси Олий суди республикамизнинг 12 та олий таълим муассасаси билан ҳамкорлик алоқалари ўрнатилганлигини, ушбу олийгоҳлар талабалари судларда амалиёт ўтаб, ўз касбий билимларини ошириб келинмоқда ҳамда энг муносиб номзодлар танловлар асосида ишга саралаб олинмоқда.

Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Олий суди ва Термиз давлат университети ўртасида юридик кадрларни тайёрлаш соҳасидаги ўзаро ҳамкорлик тўғрисида ҳам меморандум имзоланган.

Мазкур меморандум ижросини таъминлаш мақсадида Термиз давлат университети юридик факултети ҳамда Сурхондарё вилоят суди ҳамкорлигида “Фуқаролик протсессуал ҳуқуқи фани билимдони” танлови ўтказилди.

Танловда вилоят суди судьялари, адвокат ва ҳуқуқшунослар ҳакам сифатида иштирок этишди.

Фуқаролик процессуал ҳуқуқи фанидан соҳавий ва назарий билимларимизни янада чуқурллаштириш борасида Термиз давлат университети юридик факултети талабалари ўртасида “Фуқаролик процессуал ҳуқуқи фани билимдони” танловларини ўтказиш тартиби тўғрисида низом тасдиқланган.

Ушбу низомнинг асосан мақсади, талабаларнинг назарий билимларини юридик амалиёт билан боғлаш кўникмасини шакллантириш, олий таълим муассасаларида ҳуқуқшунослик йўналишида таҳсил олаётган талабаларнинг судда нутқ сўзлаш қобилиятини ривожлантириш, талабаларда жамоада ишлаш қобилиятини, тезкор фикрлаш, таҳлил қилиш ҳамда оптимал қарорларни қабул қилиш кўникмасини ривожлантириш ва талабаларда касб этика ва умумий касбий-ҳуқуқий маданиятни шакллантиришдир.

Танловда университетнинг Юридик факультети Юриспруденция (фаолият турлари бўйича) таълим йўналиши 3-курс талабалари жами 5 та жамоадан иборат таркибда иштирок этишди.

Жамоалар 4 шарт асосида яъни, савол-жавоблар, процессуал ҳужжатлар ёзиш, эркин мавзу ва тест саволларини ечиш асосида олиб борилди

Қизғин ва муросасиз кечган баҳслар якунида 3-ўринни “Адвокатлар” жамоаси, 2-ўринни “Свилист” жамоаси ва фахрли 1-ўринни “Адолат қалқонлари” жамоаси эгаллади.

Ғолиблар диплом ва эсдалик совғалари билан тақдирланди.

ДИЛОРОМ АЛМУРАТОВА,

Сурхондарё вилоят суди судьяси

МИРАНДА ҚОИДАСИ НИМА

Барчамизга маълумки, хорижий фильмлар орқали бизга жуда кўп маротаба гумондор шахснинг қамоқа олиниши, ушбу жараёнда гумонланувчи ўзини ҳимоя қилиш мақсадида гапирмаслик ҳуқуқига эгалигини тасвирловчи кадрлар сингдирилган. Кўплаб томошабинлар шунчаки жараён сифатида қарайдиган бу ҳолат аслида бутун жаҳон қонунчилигида “Миранда қоидаси” сифатида ўрин эгаллаган десак, муболаға бўлмайди. Хўш, савол туғилади: “Миранда қоидаси” нима ўзи? У қачон ва қайерда пайдо бўлган? 

“Миранда қоидаси” – АҚШ суд амалиётида шаклланган ҳуқуқий тамойил бўлиб, жиноят ишларида гумон қилинувчи ёки айбланувчилар учун муҳим ҳуқуқий кафолатларни белгилайди. Ушбу қоида 1966 йилда АҚШ Олий суди томонидан Эрнест Артуро Миранда Аризона иши асосида қабул қилинган бўлиб, шахс ушланганидан сўнг у ўз ҳуқуқларини билиши зарурлигини таъкидлайди. Асосий мазмуни шундаки, гумон қилинувчи ёки айбланувчига сукут сақлаш, ўзига қарши гувоҳлик бермаслик ва адвокат ёрдами олиш каби ҳуқуқлари ҳақида огоҳлантирилади. Ушбу “қоида”ни ҳеч иккиланмасдан, “умуминсоний қоида” дейиш мумкин.

Шу ўринда мамлакатимиз қонунчилигига эътибор қаратсак, “Миранда қоидаси” давлатнинг асосий Қонуни – Конституцияда ҳам белгилаб берилган. Ҳолбуки, Конституциямизнинг 15-моддасида, Ўзбекистон Республикаси Конституцияси мамлакатнинг бутун ҳудудида олий юридик кучга эгалиги, тўғридан-тўғри амал қилиши ва ягона ҳуқуқий маконнинг асосини ташкил этиши белгиланган. Унга кўра, ҳар бир фуқаро ўз шаъни ва қадр-қимматини ҳимоя қилиш, шахсий ҳаёт дахлсизлиги, ёзишмалар, телефон сўзлашувлари ва бошқа хабарларнинг сир сақланиши ҳуқуқига эга эканлиги белгиланган. Ушбу норма жиноят иши жараёнида шахснинг ўзига қарши гувоҳлик бермаслик ҳуқуқини ҳимоя қилади. Хусусан, Конституциямизнинг 27-моддасида шахсни ушлаш чоғида унга тушунарли тилда унинг ҳуқуқлари ва ушлаб турилиши асослари тушунтирилиши шартлиги айнан белгиланган.“Миранда қоидаси” ҳам айнан шахснинг дахлсизлиги принципига таянади.

Бундан ташқари, суд жараёнида судланувчи ўзига қарши гувоҳлик берса-ю, ундан бошқа гувоҳ бўлмаса, ушбу гувоҳлик далил сифатида қабул қилинмайди. Шу маънода, Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва Миранда қоидаси шахсни ноҳақ айбловлардан ҳимоя қилишнинг умумий тамойилларига амал қилади.

Шунингдек, Конституциямизда айбланувчига ўзини ҳимоя қилиш учун барча имкониятлар таъминланиши назарда тутилган бўлиб,ҳар бир шахс мажбуран гувоҳлик бермаслиги ва суд қарорисиз ҳеч бир шахс 48 соатдан ортиқ қамоқда ушлаб турилмаслигини ҳамда шахснинг гапирмаслик ҳуқуқига эга эканлигини англатади. Қўшимча қилиб айтганда, “Миранда қоидаси”га асосан шахсга адвокат ёрдамисиз кўрсатма бериш мажбурий эмаслиги тушунтирилади. Зотан, шахснинг адвокат ёрдамисиз ёки ўз ҳуқуқларини билмасдан кўрсатма бериши орқали унинг ҳуқуқлари бузилиши ҳамда суднинг адолатни таъминлашига соя солиши “умуминсоний” принципларга зиддир.

Хулоса қилиб айтганда, “Миранда қоидаси” ва Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг ҳар иккаласи ҳам шахсни ҳар қандай қонунга зид бўлган босимлардан ҳимоя қилиш, суд жараёнларининг адолатли ва шаффоф бўлишини таъминлашга хизмат қилади. Конституциянинг амалда тўлиқ бажарилиши фуқароларнинг давлатга бўлган ишончини оширади ва ҳақиқий ҳуқуқий давлат қурилишига замин яратади. Шу боис, ҳар бир фуқаро ўз ҳуқуқларини билиши ва уларни ҳимоя қилиш учун ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни оширишлари зарур.

О.ЭРОНҚУЛОВ,

Сурхондарё вилоят маъмурий суди судьяси

Р.ТОЖИМУРОДОВА,

Сурхондарё вилоят маъмурий суди судья катта ёрдамчиси

ЎЗ ФАРЗАНДИНИ СОТМОҚЧИ БЎЛГАН ОНА

Одам савдоси иллати жаҳон ҳамжамиятини ташвишга солаётган ХХI асрнинг жиддий муаммолардан биридир.

Бугунги кунда долзарб масалалардан бири бўлган одам савдосининг олдини олиш ва унга қарши курашиш борасида юртимизда ҳам қатор чора-тадбирлар амалга оширилиб келинаётган бир вақтда орамизда ўз жигарбандини сотаётган оналар ҳам учраб турибди.

Халима Хайдарова (исм-фамилиялар ўзгартирилган) одам савдоси ортидан мўмай даромад топиш мақсадида, 2024 йил 02 апрель кунида туғилган қиз фарзандини сотиш ва ундан қолган пуллардан Термиз шаҳардан уй-жой олиб яшашни режалаштиради. Шу режага мувофиқ, қизининг ожиз аҳволда эканлиги, унга қарамлигидан фойдаланиб, фарзандининг келажакда қандай муҳитда улғайиши ва унга қандай муомала қилиниши ёки қандай мақсадда фойдаланишига қизиқмайди.

Халима ўзини ғаразли ва паст ниятларда харидор қидириб, 2024 йил 23 июль куни фуқаро Ойгул Сатторова билан танишиб қолиб, унга қизини сотиб уй-жой олиши зарурлигини айтиб қолади. Қарангки, у фарзандини 15.000 АҚШ долларига баҳолайди.

Шундан сўнг, келишувга кўра Халима 2024 йил 25 июль куни Термиз шаҳрида жойлашган ресторанларни бирида келишилган пулларни харидор Ойгул Сатторовадан олиб, фарзандини сотган вақтида тезкор ходимлар томондан ашёвий далиллар билан қўлга олинади.  

Жиноят ишлари бўйича Термиз шаҳар судида бўлиб ўтган суд мажлисида Халима Хайдарованинг қилмишига яраша жазо тайинланди.

Халима ўз нафсини тиймаслик оқибатида бола савдоси ўзига офат келтиришини унутиб қўйди.

Дарвоқе, жиноятчига берилган ҳар қандай жазодан асосий мақсад тарбиядир. Шу маънода қинғир ишлар билан боғлиқ воқелик якунидан судланувчи хулоса чиқариб, жиноят кўчасига қайта қадам босмаслиги учун аччиқ сабоқ бўлса, ажабмас.

ОЙБЕК АБДУРАСУЛОВ,

Жиноят ишлари бўйича Термиз шаҳар суди судьяси

АСҚАР ҚУДРАТОВ,

Вилоят суди Жамоатчилик ва оммавий ахборот

воситалари билан алоқалар бўйича бош консультанти

САЙЁР СУДДА БИР ГУРУҲ МАҲКУМЛАР МАНЗИЛ-КОЛОНИЯСИДАН ОЗОД ЭТИЛДИ

Жиноят ишлари бўйича Шеробод туман судининг тумандаги 41-сон манзил-колониясида ўтказган сайёр суд мажлисида колония маъмуриятининг озодликдан маҳрум этиш жазосини ўтаётган 16 нафар маҳкумга киритган тақдимномаси кўриб чиқилди.

Туман суди раиси Тулкин Туракулов ва судья Анвар Абдулакимовлар раислигида ўтказилган сайёр суд мажлисида манзил-колонияси маъмурияти томонидан тақдим этилган тақдимномалар ва иш ҳужжатлари ўрганиб чиқилди.

Суд мажлисида жазо муддатини ўташ даврида меҳнатга ҳалол муносабатда бўлган, ўрнатилган тартиб-қоидаларига риоя этган, ўзининг хулқини ижобий томонга ўзгартирган, содир этган жиноятининг оқибатларини тўла англаб, тегишли хулоса чиқарган уч нафар маҳкумнинг ўталмай қолган жазо муддати бекор қилиниб, Жиноят кодексининг 73-моддасига асосан улар муддатидан олдин шартли равишда озод этилди. Ўн уч нафар маҳкумнинг ўталмай қолган жазо муддати Жиноят кодексининг 74-моддасига асосан енгилроқ жазо турига алмаштирилиб, манзил колониясидан озод этилди. Миллатимизга хос инсонпарварлик, кечиримлилик каби тамойилларга асосланган суд мажлисида озод этилганларнинг барчаси турли ёшдаги эркаклардир.  

Сайёр суд мажлисида ўталмай қолган жазо муддатидан илгари шартли озод этилган ва жазо муддати енгилроқ жазо турига алмаштирилганларнинг барчаси қилмишидан тўғри хулоса чиқаргани ва бу ишидан пушаймонлигини, жиноятлари кечирилгани, ўзларининг жамиятда ҳалол, тўғри яшашига катта имконият берилгани учун давлатимизга, одил судга чуқур миннатдорлик билдирди.  

Сайёр суд мажлисида жазо муддати енгилроқ жазо турига алмаштирилиб, манзил-колониясидан озод этилган 13 нафар маҳкум ўталмай қолган жазо муддатини тегишли тартибда ўз ҳудудидаги пробация хизматида ўтайди.

ТУЛКИН ТУРАКУЛОВ,

Жиноят ишлари бўйича Шеробод туман суди раиси

РАҚАМЛИ ДАЛИЛЛАР БИЛАН ИШЛАШ ТИЗИМИ ТАКОМИЛЛАШТИРИЛАДИ

Кейинги йилларда мамлакатимизда инсоннинг ўз қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш учун тенг имкониятлар яратиш, ишнинг ҳақиқий ҳолатларини ҳар томонлама, тўлиқ ва холисона аниқлашга доир қонун талабларига сўзсиз риоя этиш, тарафларнинг тортишуви ва тенг ҳуқуқлилиги принципларини ҳаётга татбиқ этиш орқали инсон ҳуқуқ ва эркинликлари самарали ҳимоя қилинишини таъминлаш бўйича салмоқли ишлар амалга оширилмоқда.

Шу билан бирга, жамият ҳаётининг турли соҳаларини жадал рақамлаштириш, одамларнинг ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган ҳолда янада кўпроқ ҳамкорлик қилиши ва бунинг оқибатида жиноятлар содир этилиши, рақамли муҳитда фуқаролар ва ташкилотларнинг ҳуқуқлари ҳамда қонуний манфаатлари бузилиши ҳолларининг кенг тарқалиши рақамли далилларнинг институционаллаштирилишини ва улар билан боғлиқ ишларни амалга оширишнинг ҳуқуқий асослари мустаҳкамланишини талаб этмоқда.

Муҳтарам Президентимиз томонидан 2024 йил 21 ноябрь куни имзоланган ЎРҚ-1003 сонли Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига рақамли далиллар билан ишлаш тизимини такомиллаштиришга қаратилган ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Киритилган ўзгартиришга кўра, электрон маълумотлар электрон курилмалардан ва ахборот тизимларидан, шунингдек ахборот технологияларидан фойдаланган холда яратиладиган, ишлов бериладиган ҳамда сақланадиган маълумотлардир.

Иш учун аҳамиятга эга бўлган ҳолатлар тўғрисидаги маълумотлар мавжуд бўлган электрон маълумотлар, шу жумладан электрон тарздаги файллар, аудио-видеоёзувлар, Интернет жаҳон ахборот тармоғида сақланаётган маълумотлар, шунингдек бошқа электрон маълумотлар рақамли далиллардир.

Киритилган ўзгартиришларни илгари бундай далиллар бўлмаган, деб тушунмаслик керак. Илгари ҳам бундай далиллар бўлган, фақат ашёвий ёки ёзма далил сифатида бахоланган. Эндиликда рақамли далилларни далилларнинг алоҳида тури сифатида киритилиши ва улар учун алоҳида қоидалар белгиланиши одил судловни амалга оширишда жуда муҳим рол ўйнайди.

АББОС ХОЛМУМИНОВ,

Жиноят ишлари бўйича Ангор туман суди раиси

ЕР УЧАСТКАЛАРИДАН САМАРАЛИ ВА МАҚСАДЛИ ФОЙДАЛАНИШНИ ТАЪМИНЛАШ МЕХАНИЗМЛАРИ ТАКОМИЛЛАШТИРИЛАДИ

Кейинги йилларда мамлакатимизда ерга оид муносабатларда тенглик шаффофликни, ep ресурсларидан окилона ва мақсадли ва фойдаланилишини таъминлашга ҳамда ер участкалари ўзбошимчалик билан эгаллаб олинишининг олдини олишга қаратилган тизимли ишлар амалга оширилмоқда.

Президент томонидан 2024 йил 15 ноябрда имзоланган ЎРҚ-997 сонли Қонуни билан айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Хусусан, мазкур Қонун билан Жиноят кодексига, Жиноят-процессуал кодексига ва Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига ердан фойдаланиш ҳақидаги қонунчилик ҳужжатлари талабларини бузганлик учун жавобгарлик чоралари кучайтирилишини назарда тутувчи ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Иқтисодий ва Фуқаролик процессуал кодекслари ўзбошимчалик билан тортиб олинган давлат ерларини қайтариш ва улардаги биноларни бузиш ҳолатларини соддалаштирилган тартибда ва қисқа муддатларда кўриб чиқиш имконини берувчи нормалар билан тўлдирилмоқда.

Шунингдек, маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органлари фуқаролик ва иқтисодий судларга ер тўғрисидаги қонун бузилиши билан боғлиқ даъво ариза киритишда давлат божидан озод этилиши белгиланмоқда. Қонун ер участкаларидан самарали ва мақсадли фойдаланишни таъминлаш механизмларини такомиллаштиришга, уларни ўзбошимчалик билан эгаллаб олиш ва ўзбошимчалик билан иморатлар қуриш ҳолатларининг камайишига, ер тўғрисидаги қонунчилик бузилиши билан боғлиқ қилмишларни содир этганлик учун қўлланиладиган таъсир чораларининг мутаносиблиги ва етарлилиги принципларини таъминлашга хизмат қилиши кўзда тутилган/

ХАДИЧА РАХИМОВА,

Жиноят ишлари бўйича Ангор туман суди судьяси

ТАДБИРКОРНИНГ БУЗИЛГАН ҲУҚУҚЛАРИ ТИКЛАНДИ

Маълумки, иқтисодий суд ишларини юритишдан кўзланган асосий мақсад иқтисодиёт соҳасида корхоналар, муассасалар, ташкилотлар ва фуқароларнинг бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқларини ёхуд қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, иқтисодиёт соҳасида қонунийликни мустаҳкамлаш ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини олишга кўмаклашишдан иборат.

Иқтисодиётнинг асосий ҳаракатлантирувчи кучи ҳисобланган тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳар томонлама ҳимоя қилиш, улар учун қулай тадбиркорлик муҳитини яратиш ва улар иштирокидаги низоларни қонун ҳужжатларига асосан синчковлик билан адолатли кўриб чиқиш муҳим аҳамиятга эга.

Бу борада иқтисодий судлар томонидан ҳам бевосита низоларни кўриб чиқишда тадбиркорлик субъектлари ўзларининг бузилган ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини суд орқали тўлиқ ҳимоя қилишларини таъминлаш мақсадида даъво аризаларидаги ҳар бир ҳолат синчковлик билан ўрганилиб, тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари тикланмоқда.

Фикримизга амалий мисол келтирадиган бўлсак, даъвогар “Ш.А” масъулияти чекланган жамияти ҳамда “Агробанк” АТБ Қизириқ филиали ўртасида кредит шартномасига асосан “Банк” “Қарз олувчи”га 350 000 000 сўм кредит маблағи ажратиш, “Қарз олувчи” эса олинган кредит маблағини мазкур кредит шартномасида белгиланган шартларда қайтариш ва унга ҳисобланган фоизлар тўлаш мажбуриятини олган.

Шартноманинг 1.3-бандида кредитдан фойдаланганлик учун “Қарз олувчи” “Банк”ка йиллик 26 фоиз миқдорида фоиз тўлаши, 5.3-бандида “Қарз олувчи” кредитни қайтириш графигига риоя этмаганда ва ўз мажбуриятларини бажармаганда, “Банк” кредит ва фоизлардан қарздорликни “Қарз олувчи”нинг барча, шунингдек, бошқа банклардаги ҳисобварақларидан белгиланган тартибда ундириб олиши, 8.3-бандида кредит ва унинг фоизлари ўз вақтида қайтарилмаганда, “Қарз олувчи” “Банк”ка кечиктирилган ҳар бир кун учун ўз муддатида тўланмаган кредит ва унга ҳисобланган фоизнинг 0,1 фоизи миқдорида пеня тўлаши, бироқ бунда пенянинг умумий суммаси кечиктирилган сумманинг 10 фоизидан ошиб кетмаслиги лозимлиги қайд этилган.

“Агробанк” АТБ Қизириқ филиали томонидан даъвогарнинг ҳисоб рақамидан ортиқча ҳисобланган 15 088 673,78 сўм олинганлиги асоси билан Ўзбекистон Савдо-саноат палатаси Сурхондарё вилояти ҳудудий бошқармаси “Ш.А” масъулияти чекланган жамияти манфаатида судга даъво аризаси билан мурожаат қилиб, жавобгар АТБ “Агробанк” ҳисобидан 15 088 673 сўм асосий қарз ва 2 444 364 сўм пеня ундиришни сўраган.

Ишга Марказий банк Сурхондарё вилоят бош бошқармаси томонидан жалб этилган мутахассиснинг кечиктирилган 322 519 652 сўм кредит қарзи ва 85 214 707 сўм кечиктирилган кредит фоизига банк томонидан тўғри пеня ҳисобланиб ундирилганлиги қайд этилган 2024 йил 2 августдаги маълумотномасига асосан Қумқўрғон туманлараро иқтисодий судининг ҳал қилув қарорига асосан даъво аризасининг қаноатлантирилиши рад этилган ва даъвогар “Ш.А” масъулияти чекланган жамияти ҳисобидан Республика бюджетига 350 660,76 сўм давлат божи ундирилган.

Мазкур суд ҳужжати тадбиркор томонидан келтирилган кассация шикоятига асосан қайта кўрилганда, Марказий банк Сурхондарё вилоят худудий бошқармаси томонидан жалб этилган мутахассис томонидан тузилган маълумотномада пеня тўғри ҳисобланганлиги ва шартномада белгиланганидек қайтарилмаган кредит ва фоизлар суммасининг 10 фоизидан ошиб кетмаганлиги қайд этилган бўлса-да, маълумотнома ва унга илова қилинган жадвалларда банкнинг Қизириқ филиали томонидан “Ш.А” масъулияти чекланган жамиятига ўз муддатида қайтарилмаган кредит ва фоизлар суммасига кечиктирилган ҳар бир кун учун 0,1 фоиз миқдорида, яъни муддати ўтган асосий қарзга 37 692 227,15 сўм, муддати ўтган фоизга 4 042 125 сўм пеня ҳисобланганлиги ва ундирилганлиги кўрсатилганлиги аниқланди ва вилоят судининг кассация инстанция судлов ҳайъати томонидан биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарори бекор қилиниб, даъво аризасини қаноатлантириш ҳамда тадбиркор фойдасига 15 088 673,78 сўм ундириш тўғрисида янги қарор қабул қилиниб, тадбиркорнинг бузилган ҳуқуқлари тикланди.

Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, иқтисодий судлар томонидан тадбиркорлик субъектлари иштирокида кўрилаётган ҳар бир даъво аризаси қонун ҳужжатлари асосида синчковлик билан кўриб чиқилиши, ишни кўриш жараёнида тадбиркорлик субъектларининг фаолияти қўллаб-қувватланиши ҳамда уларнинг иқтисодий ночор аҳволга тушиб қолишининг олдини олиш учун қонун доирасида барча зарурий чоралар кўрилиши билан бирга, уларда амалдаги қонунларга нисбатан ҳурматда бўлиш ҳамда шартнома интизомига риоя қилиш муносабатини шакллантириш лозим бўлади.

АСҚАР МАМАРАИМОВ,

Сурхондарё вилоят суди судьяси

Skip to content