Коррупция қарши курашишнинг ҳуқуқий асослари.

Халқ тилида соддагина қилиб – порахўрлик, кенг маънода коррупция, деб аталувчи ҳодиса барча ислоҳотлар илдизига болта уради. Коррупция нима ўзи?

Коррупция – бу жамиятни турли йўллар билан исканжага оладиган даҳшатли иллатдир. Мазкур иллат демократия ва ҳуқуқ устуворлиги асосларига путур етказади, инсон ҳуқуқлари бузилишига олиб келади, бозорлар фаолиятига тўсқинлик қилади, ҳаёт сифатини ёмонлаштиради ва одамлар хавфсизлигига таҳдид соладиган уюшган жиноятчилик, терроризм ва бошқа ҳодисалар илдиз отиб, гуллаши учун шароит яратиб беради.

Коррупция атамаси, энг аввало, сиёсий аппарат ходимларига нисбатан фойдаланиши одатий тусга кирган ва макроиқтисодий ривожланиш кўрсаткичига энг катта салбий тўлқинни олиб кирувчи омил айнан коррупция ҳисобланади. Унинг кўринишлари турлича бўлиши мумкин: порахўрлик, товламачилик, фирибгарлик ва бошқалар.

Коррупциянинг келиб чиқиш илдизи қаерда? Унинг келиб чиқиш сабабларини аниқлаш, коррупцияга қарши курашнинг самарали йўлларини топиш бўйича мутахассислар, турли институтлар ва халқаро ташкилотлар томонидан юзлаб, минглаб тадқиқотлар ўтказилган. Ўзига хос рейтинглар тузилиб, ҳар хил кўрсаткич ва рақамлар қайд этилган жадваллар яратилган. Ҳатто коррупциянинг хилма-хил кўринишидаги формулалари ҳам ишлаб чиқилган. Бироқ ҳанузгача, барча миллатлар учун қўл келадиган қарши курашда асқотадиган ягона ечим йўқ. Коррупция мавжуд бўлган ҳар қандай давлат бошқарувида, ҳар қандай жамиятнинг хаётида ривожланиш тараққиёт бўлмаслиги аниқ.

Коррупцияни юзага келтирувчи омиллар қуйидагилар бўлиши мумкин:

Икки хил маънони англатувчи қонунлар – ушбу вазият ҳуқуқни қўлловчи мансабдор шахс томонидан қонунларни турлича қўллаш имконини яратади.

Аҳоли ҳуқуқий саводхонлигининг пастлиги – аҳоли томонидан қонунларни билмаслик ёки тушунмаслик мансабдор шахсга ўзининг шахсий манфаати йўлида қонунлардан фойданишга қулай шароит яратади.

Мамлакатдаги сиёсий вазиятнинг нотинчлиги — мамлакатдаги нотинчлик биринчи навбатда аҳоли онгида ҳаётда юксак турмуш даражасига эришишнинг асосий усули қонунга хилоф фаолият билан боғлиқ, деган мутлақо ахлоққа зид нуқтаи назар шаклланишига олиб келади. Бу эса ўз навбатида коррупцияга қулай шароит яратади.

Ижро ҳокимиятининг бирлиги тамойилинининг бузилиши – айнан битта фаолиятнинг турли инстанциялар томонидан тартибга солиниши: аҳолининг давлатни назорат қилишдаги суст иштироки, давлат секторидаги хизмат қилаётган хизматчилар даромадларининг хусусий секторда топиш мумкин бўлган даромадлардан камлиги, иқтисодиётнинг давлат томонидан тартибга солиниши, инфляциянинг юқори даражаси, мамлакат юқори бошқарув органларининг аҳолидан узилиб қолганлиги.

Жамиятда адолат ва қонун устуворлигини олий даражага кўтариш, замонавий, самарали давлат бошқарувини жорий этиш, давлат хизматчиларида коррупциявий ҳолатларнинг барча кўринишларига нисбатан қатъий муросасизлик руҳиятини шакллантириш, халқ манфаатларини сўзсиз таъминлаш каби юксак ғояларга таянилмоқда. Ҳозирги кунда мамлакатимизда коррупцияга қарши курашишнинг ҳуқуқий асослари тизимли равишда яратилмоқда.

Хусусан, 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясининг 2.4-бандида коррупцияга қарши курашишнинг ташкилий-ҳуқуқий механизмларини такомиллаштириш ва коррупцияга қарши курашиш тадбирларининг самарадорлигини ошириш вазифалари белгиланганди. Уларни ижросини  таъминлаш учун 2017 йил 3 январда Ўзбекистон Республикасининг “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги ЎРҚ-419-сон-сонли Қонуни қабул қилинди.

Ушбу Қонунда бир қатор тушунчаларга изоҳ берилган: коррупция – шахснинг ўз мансаб ёки хизмат мавқеидан шахсий манфаатларини ёхуд ўзга шахсларнинг манфаатларини кўзлаб моддий ёки номоддий наф олиш мақсадида қонунга хилоф равишда фойдаланиши, худди шунингдек бундай нафни қонунга хилоф равишда тақдим этиш; коррупцияга оид ҳуқуқбузарлик – коррупция аломатларига эга бўлган, содир этилганлиги учун қонун ҳужжатларида жавобгарлик назарда тутилган қилмиш; манфаатлар тўқнашуви – шахсий (бевосита ёки билвосита) манфаатдорлик шахснинг мансаб ёки хизмат мажбуриятларини лозим даражада бажаришига таъсир кўрсатаётган ёхуд таъсир кўрсатиши мумкин бўлган ҳамда шахсий манфаатдорлик билан фуқароларнинг, ташкилотларнинг, жамиятнинг ёки давлатнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ўртасида қарама-қаршилик юзага келаётган ёки юзага келиши мумкин бўлган вазият.

Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 29 июндаги «Ўзбекистон Республикасида коррупцияга қарши курашиш тизимини такомиллаштириш бўйича қўшимча чо­ра-тадбирлар тўғрисида»ги ПФ-6013-сонли Фармонига асосан, Коррупция­га қарши ку­рашиш агентлиги ташкил этилди ва унинг асосий вазифалари белгиланди. Унга мувофиқ, 2020-2021 йилларда барча давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, давлат корхоналари ва устав капиталида давлат улуши бўлган корхоналар, шу жумладан, банкларда коррупцияга қарши ички идоравий назорат тизимлари бос­қичма-босқич жорий этилади.

Суд ҳокимиятининг мустақиллигини таъминлаш ва унинг нуфузини ошириш, шунингдек фуқароларнинг судга бўлган ишончини орттириш муҳим вазифадир. Бу борада, Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг “Судьянинг дилида поклик, тилида ҳақиқат, онгида адолат бўлиши керак” дея айтган сўзлари ҳар бир судьянинг амалий фаолиятидаги дастуриламал бўлиши шарт.

Судья ўз хизмат вазифаларини бажариш чоғида кўнгли дили пок бўлиб, тили ҳақиқатдан ўзга нарсани сўзламаса, онгида ўз нафсини, ўз манфаатини давлат ва жамият, халқ манфаатидан устун қўйишни ўйламаса, у чинакам адолатни юзага чиқарган бўлади. Зеро, адолат – хукмрон, қонун – устувор бўлган мамлакат барқарордир.

Хулоса қилиб айтиш мумкинки, Ватанимизнинг эртаси порлоқ бўлиши, келажак авлоднинг яхши ҳаёт кечириши,  фуқароларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини тўлиқ руёбга чиқариш учун барча биргаликда коррупцияга қарши курашиши лозим.

Санжар Аллабердиев

Қумқўрғон туманлараро иқтисодий суди раиси

Аббос Холмуминов

Қумқўрғон туманлараро иқтисодий суди судьяси

Иқтисодий судлар томонидан банкротликка оид ишларни кўришнинг ўзига хос хусусиятлари.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 1 февралдаги “Банкротлик таомилларини янада соддалаштириш, суд бошқарувчилари фаолиятини такомиллаштириш чора тадбирлари тўғрисида”ги
ПҚ-4146-сонли қарорига мувофиқ 2019 йилнинг 1 июлидан:

давлат солиқ хизмати органлари солиқ ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича қарздорликни ундириш имконияти бўлмаганлиги сабабли ижро ҳужжатлари қайтарилган кундан бошлаб 30 кундан кечиктирмасдан қарздорни банкрот деб топиш тўғрисидаги ариза билан судга мурожаат қилади;

банкротлик тўғрисидаги иш банкротлик аломатлари мавжуд бўлган тақдирда, агар қарздор юридик шахсга нисбатан жами талаблар суммаси базавий ҳисоблаш миқдорининг камида уч юз каррасини ташкил этадиган бўлса, қарздор якка тартибдаги тадбиркорга ёки якка тартибдаги тадбиркор мақомини йўқотган жисмоний шахсга нисбатан эса базавий ҳисоблаш миқдорининг камида йигирма каррасини ташкил этадиган бўлса, суд томонидан қўзғатилиши мумкин;

тугатишга доир иш юритиш муддати тўққиз ойдан ошмаслиги лозим, алоҳида ҳолларда ушбу муддат банкротлик тўғрисидаги ишда иштирок этаётган шахсларнинг илтимосномасига асосан суд қарори билан уч ойдан ошмаган муддатга узайтирилиши мумкин;

бенефициар ва аффилланган шахсларнинг биргаликдаги хатти-ҳаракатлари оқибатида сохта банкротлик, банкротликни яшириш ёки қасддан банкротликка олиб келиш аломатлари аниқланганлиги тўғрисида суднинг қонуний кучга кирган ҳукми мазкур шахсларни қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда субсидиар жавобгарликка тортиш учун асос ҳисобланади;

банкротлик таомиллари қўлланилган қарздорларнинг мол-мулки суд бошқарувчилари томонидан «E-IJRO AUKSION» ягона электрон савдо майдончасида электрон онлайн-аукцион орқали сотилади.

Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 474-II-сонли “Банкротлик тўғрисида” ги Қонуни (янги тахрири)га асосан банкротлик (иқтисодий ночорлик) – иқтисодий суд томонидан эътироф этилган, қарздорнинг пул мажбуриятлари бўйича кредиторлар талабларини тўла ҳажмда қондиришга ва (ёки) мажбурий тўловлар бўйича ўз мажбуриятини тўла ҳажмда бажаришга қодир эмаслигидир, ушбу қонунга асосан суд бошқарувчиси (муваққат бошқарувчи, санация қилувчи бошқарувчи, ташқи бошқарувчи, тугатиш бошқарувчиси) банкротлик таомилларини ўтказиш мақсадида иқтисодий суд томонидан тайинланадиган шахс ҳисобланади, банкротлик тўғрисидаги иш иқтисодий суд томонидан кўриб чиқилади.

2019 йил 1 майдан давлат солиқ хизмати органларининг аризалари бўйича қўзғатилган банкротликнинг соддалаштирилган таомилларини ўтказишда суд бошқарувчиларини давлат солиқ хизмати органлари ходимлари орасидан тайинлаш амалиёти бекор қилинди.

Давлат солиқ хизмати органларининг аризалари бўйича қўзғатилган банкротликнинг соддалаштирилган таомилларини ўтказишда тўртинчи тоифали суд бошқарувчиси аттестатига эга бўлган ва Ўзбекистон суд бошқарувчилари ассоциацияси аъзолари ҳисобланган шахслар суд бошқарувчиси этиб тайинланадиган, қарздор турган жойдаги туман (шаҳар) солиқ инспекциясининг қарорига асосан, ҳар бир якунланган тугатишга доир иш бўйича Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети маблағлари ҳисобидан суд бошқарувчиларига энг кам иш ҳақининг йигирма баравари миқдорида, солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича қарздорликни узишда тўланган қарз суммасининг 5 фоизи миқдорида суд бошқарувчиларига қўшимча ҳақ тўланадиган бўлди.

Суд бошқарувчиларининг фаолияти «фуқаролик ва иқтисодий суд ишларини юритиш» ихтисослашуви бўйича лицензияга эга бўлган ва суд бошқарувчиси аттестатини олган адвокатлар томонидан ҳам амалга оширилиши мумкинлиги белгиланди.

Суд бошқарувчиларини тайинлаш кредитор ёки банкротлик ишлари бўйича ваколатли давлат органи ёхуд Ассоциация ва унинг ҳудудий тузилмалари тақдимномаси бўйича суд бошқарувчилари фаолиятини рейтинг баҳолашни ҳисобга олган ҳолда суд томонидан амалга ошириладиган бўлди.

Мазкур фармон асосида сохта банкротлик, банкротликни яширганлик ва қасддан банкротликка олиб келганлик учун жавобгарликни кучайтириш, шунингдек, илғор хорижий тажрибани инобатга олган ҳолда, 2019 йил 13 декабрь куни Ўзбекистон Республикаси «Банкротлик тўғрисида»ги қонунига бир қатор ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Хусусан, иқтисодий суд томонидан қарздорни банкрот деб топиш тўғрисида қарор қабул қилиниши тугатишга доир иш юритишнинг бошланишига сабаб бўлади.

Тугатишга доир иш юритиш муддати тўққиз ойдан ошиши мумкин эмас. Зарурат бўлганда банкротлик тўғрисидаги ишда иштирок этувчи шахснинг илтимосномасига кўра ёки иқтисодий суднинг ташаббуси билан бу муддат кўпи билан уч ойга узайтирилиши мумкин.

Тугатишга доир иш юритиш муддатини узайтириш учун қуйидаги ҳолатлар асос бўлиши мумкин:

иқтисодий суд ишини юритишда қарздор юридик шахснинг ёки унинг кредиторларининг мулкий манфаатига дахл қилувчи ишнинг мавжудлиги;

қарздор юридик шахснинг реализация қилинмаган мол-мулки мавжудлиги;

сохта банкротлик, банкротликни яшириш ва қасддан банкротликка олиб келиш, қарздорнинг мансабдор шахслари томонидан қарздор юридик шахснинг ва унинг кредиторларининг манфаатларига қарши бошқа ҳуқуқбузарликлар ёки жиноятлар содир этилганлиги аломатлари бўйича жиноят ишининг мавжудлиги;

тугатиш бошқарувчисининг тугатиш таомилини ўтказиш натижалари тўғрисидаги ҳисоботини тасдиқлаш рад этилганлиги тўғрисидаги иқтисодий суднинг ажримида кўрсатилган қонун ҳужжатлари бузилишларини бартараф этиш зарур бўлганда;

банкротлик тўғрисидаги ишлар бўйича давлат органи томонидан аниқланган қонун ҳужжатлари бузилишларини бартараф этиш зарур бўлганда.

Иқтисодий суднинг тугатишга доир иш юритиш муддатини узайтириш тўғрисидаги ажрими устидан шикоят берилиши (протест келтирилиши) мумкин.

Қайд этилган қарор ва янги қабул қилинган қонун хужжати қарздор юридик шахсларнинг кредиторлар олдидаги мажбуриятларини бажариш масъулиятини кучайтирилишига ва иқтисодиётимизнинг янада ривожланишига хизмат қилади.

Аббос Холмуминов

Қумқўрғон туманлараро иқтисодий суди судьяси

Саида Нуриева

Сурхондарё вилоят суди судья катта ёрдамчиси

Фарзандини таъминлашдан бўйин товлаган отага жазо тайинланди.

Фуқаролик ишлари бўйичаШеробод туманлараро судининг 16.11.2016 йилдаги суд буйруғига асосан Сапаров Анвардан (исми шарифи ўзгартирилган) ундирувчи Алимова Бахоранинг фойдасига вояга етмаган бир нафар фарзанди 17.01.2006 йилда туғилган Сапаров Адхамнинг моддий таъминоти учун иш ҳақи ва бошқа даромадларининг 1/3 қисми миқдорида алимент ундириш белгиланган бўлсада, бироқ Сапаров Анвар 16.11.2016 йилдан 01.02.2021 йилга қадар 12.505.821 сўм алимент пулларини тўлашдан бош тортиб келганлиги учун жиноят ишлари бўйича Музработ туман судининг 11.02.2021 йилдаги қарори билан Ўзбекистон Республикаси МЖтКнинг 474-моддаси билан айбли деб топилиб, 15 сутка маъмурий қамоқ жазоси тайинланган ва жазони тўлиқ ўтаб чиққанлигидан ўзига тўғри хулоса чиқармасдан, 01.02.2021 йилдан 01.08.2021 йилга қадар 4.455.656 сўм алимент пулларини тўламасдан қасддан бўйин товлаб келган.

Жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди А.Сапаровни Ўзбекистон Республикаси ЖК 122-моддасининг 1-қисмида кўрсатилган жиноятни содир этганликда айбли деб топиб, жабрланувчиларнинг даъвоси мавжудлиги ва зарар ўрни қопланмаганлигини инобатга олган ҳолда уларга нисбатан озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ жазо тайинлади.

Жасур Худойбердиев

   Сурхондарё вилоят суди жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати судьяси

Тулкин Абдираимов

                                                               Жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди раиси

КОНСТИТУЦИЯВИЙ СУД ФАОЛИЯТИНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСИ

Жорий йилнинг 27 апрель куни Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикасининг Конституциявий суди тўғрисида”гиЎРҚ-687-сон Қонуни қабул қилинди.

Мазкур Қонуннинг мақсади – Ўзбекистон Республикаси Конституциявий судининг фаолиятини тартибга солишдан иборат бўлиб, унинг мақоми, ваколатлари, фаолият тартиби, Конституциявий суд судьясининг дахлсизлиги ва бошқа масалаларни қамраб олади.

Ўзбекистон Республикасининг Конституциявий суди – доимий фаолият юритувчи суд ҳокимияти органи бўлиб, қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимият ҳужжатларининг Конституцияга мувофиқлиги тўғрисидаги ишларни кўради.

Конституциявий суд қонунчилик ташаббуси ҳуқуқига эга.

Конституциявий суд Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг томонидан Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши тавсия этган мутахассислар орасидан, Қорақалпоғистон Республикасининг вакилини қўшган ҳолда сайланади.

Конституциявий суднинг ҳар бир судьяси якка тартибда сайланади. Сенат аъзолари умумий сонининг кўпчилик овозини олган шахс сайланган ҳисобланади.

Конституциявий суд раис ва унинг ўринбосарини қўшган ҳолда Конституциявий суднинг тўққиз нафар судьясидан иборат бўлади.

Конституциявий суд судьясининг ваколатлари муддати биринчи марта сайланганида беш йилни, навбатдаги сайланганида ўн йилни ташкил этади.

Конституциявий суднинг судьяси лавозимида бўлишнинг энг юқори ёши, қоида тариқасида, етмиш ёшни ташкил этади. Айни бир шахс икки мартадан ортиқ Конституциявий суднинг судьяси этиб сайланиши мумкин эмас.

Конституциявий суднинг ҳужжатлари барча давлат органлари, нодавлат нотижорат ташкилотлари, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар учун мажбурийдир.

Конституциявий суд судьясининг мақоми. Сиёсат ва ҳуқуқ соҳаси мутахассиси бўлган, юксак маънавий фазилатларга ва зарур малакага эга бўлган, ўттиз беш ёшдан кичик бўлмаган Ўзбекистон Республикаси фуқароси Конституциявий суднинг судьяси этиб сайланиши мумкин.

Конституциявий суднинг судьяси сенатор, давлат ҳокимияти вакиллик органининг депутати, сиёсий партиянинг аъзоси бўлиши, сиёсий ҳаракатларда иштирок этиши, шунингдек илмий ва педагогик фаолиятдан ташқари ҳақ тўланадиган бошқа бирон-бир фаолият тури билан шуғулланиши мумкин эмас.

Конституциявий судга мурожаат қилиш. Конституциявий судга – Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталари, Ўзбекистон Республикаси Президенти, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман), Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман) ўринбосари — Бола ҳуқуқлари бўйича вакил, Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, Қонунчилик палатаси депутатлари умумий сонининг камида тўртдан бир қисмидан иборат депутатлар гуруҳи, Сенат аъзолари умумий сонининг камида тўртдан бир қисмидан иборат сенаторлар гуруҳи, Ўзбекистон Республикаси Олий суди, Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори, Ўзбекистон Республикаси Ҳисоб палатаси, Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикасининг Миллий маркази, Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил мурожаат қилиш ҳуқуқига эга.

Агар қонун фуқаролар ва юридик шахсларнинг фикрича, уларнинг конституциявий ҳуқуқлари ва эркинликларини бузаётган бўлса, Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофиқ келмаса ҳамда судда кўрилиши тугалланган муайян ишда қўлланилган бўлса ва судда ҳимоя қилишнинг барча бошқа воситаларидан фойдаланиб бўлинган бўлса, улар қонуннинг Конституцияга мувофиқлигини текшириш тўғрисидаги шикоят билан Конституциявий судга мурожаат этишга ҳақлидир.

Ишларни кўриш асослари. Конституциявий судга мурожаат этиш ҳуқуқига эга бўлган давлат органларининг ва мансабдор шахсларнинг мурожаати, шунингдек фуқароларнинг ва юридик шахсларнинг шикоятлари Конституциявий судда ишларни кўриш учун асос бўлади.

Мурожаатга қўйиладиган талаблар.Мурожаатда Конституцияга мувофиқлиги текширилиши лозим бўлган норматив-ҳуқуқий ҳужжатнинг номи, рақами, қабул қилинган санаси, у эълон қилинган манба, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг ва қонунининг шарҳ берилиши лозим бўлган қоидалари, мурожаатни Конституциявий судда кўриб чиқишнинг ҳуқуқий асослари, қўйилган масала юзасидан мурожаат қилувчининг нуқтаи назари ва мурожаатни Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг тегишли нормаларига ҳавола қилинган ҳолдаги ҳуқуқий асослантириш, мурожаат қилувчининг номи (фамилияси, исми, отасининг исми), жойлашган ери, почта манзили ёки яшаш жойи, вакил ва унинг ваколатлари тўғрисидаги зарур маълумотлар, бундан вакиллик лавозим бўйича амалга ошириладиган ҳоллар мустасно, илова қилинаётган ҳужжатлар рўйхати кўрсатилган бўлиши керак.

Конституциявий суднинг қарорлари. Норматив-ҳуқуқий ҳужжатнинг, Ўзбекистон Республикаси давлатлараро шартномавий ва бошқа мажбуриятларининг Конституцияга мувофиқлиги ҳамда Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қонунлари нормаларига шарҳ бериш тўғрисида кўриб чиқилган ишнинг моҳияти бўйича Конституциявий суднинг якуний тўхтамлари қарор деб номланади. Конституциявий суд қарорни Ўзбекистон Республикаси номидан қабул қилади.

Конституциявий суднинг ваколатига киритилган бошқа масалалар юзасидан кўриб чиқилган ишнинг моҳияти бўйича Конституциявий суднинг якуний тўхтами хулоса деб номланади.

Конституциявий суд ишларини юритиш процессуал масалалари бўйича Конституциявий суд ажрим қабул қилади.

Конституциявий суд ўз фаолиятини ташкил этиш масалалари юзасидан ҳам қарорлар қабул қилади.

Процессуал муддатлар. Кўриб чиқилаётган иш юзасидан қарор мурожаат кўриб чиқишга қабул қилинган пайтдан эътиборан уч ойдан кечиктирмай Конституциявий суд томонидан қабул қилинади.

Конституциявий суднинг фаолиятини молиялаштириш Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети маблағлари ҳисобидан амалга оширилади ва унда алоҳида сатрда назарда тутилади.

Жамшид Хомидов

        Сурхондарё вилоят суди раисининг ўринбосари

Аббос Холмуминов

Қумқўрғон туманлараро иқтисодий суди судьяси

Тил-миллат кўзгуси.

Ҳар бир миллатнинг Ватани каби яна бир буюк бойлиги бор. Бу ҳам бўлса унинг тили. Айнан тил инсонларни бир миллатга мансуб халқ сифатида бирлаштиради. Тил ҳар бир миллат ўзлигининг ажралмас белгиси, халқни-халқ,  миллатни-миллат қиладиган рамзлардан бири асрлар оша аждодлардан-авлодларга бевосита мерос бўлиб етиб келадиган ўзаро муомала воситасидир.

Мамлакатимизда 1989 йилнинг 21 октябрида ўзбек тилига давлат тили мақомининг берилиши истиқлолимиз сари қўйилган дадил қадамлардан бири сифатида тарихда муҳрланган эди. Айни пайтда она тилимизга бўлган эътибор ҳар қачонгидан ҳам юқори поғонага кўтарилиб, унинг бой хазинасини қайта тиклаб ривожлантиришга катта эътибор қаратилмоқда.

Биз одатда ҳар йили 21 октябрь – тил байрами куни она тилимиз ҳақида гапириб уни нишонлашга ўрганиб қолганмиз. Бироқ, тилимизнинг софлиги учун ҳар куни хушёр бўлишимиз тақозо этилади.

Бугунги кунда биз барча меъёрий хужжатларни она тилимизда юритиб барча ўқув қўлланмаларни адабиётларни она тилида ўқимоқдамиз. Шуни хам таъкидлаш жоизки, юздан ортиқ миллат ва элат вакиллари ўзаро тинч-тотув ва бирдамликда яшаб келаётган мустақил юртимизда уларнинг миллий маъданияти, урф-одати, жумладан, она-тилига хурмат-эҳтиром билан муносабатда бўлишга катта эътибор берилмоқда.

Тилга қиёс берар экан, бобакалонимиз  Алишер Навоий  “Лайли ва Мажнун” достонида шундай деган:

Айтиб совумас таронасен сен,

Олиб қуримас хизонасен сен.

Ушбу мисраларнинг маъноси шуки, тил ишлатилгани сари ва муомалада бўлгани сари янада бойиб, сайқалланиб борадиган неъмат. Тил миллатнинг тарихи, бугуни хамда келажагидир. Тилнинг энг асосий манбаи-сўз. Бироқ, шу тилда сўзлашувчи халқ унга нисбатан эътиборли ва масьулиятли муносабатда бўлмаса, сўзларни нотўғри талаффуз қилса, ўз она тили, луғати сўзга бой бўла туриб, нутқида бошқа миллат тилидан кириб келган сўзларни ишлатса, мумтоз сўзлар маънолари изоҳланмаса, бора-бора бу тил унитилиши, йўқолиб кетиши хеч гап эмас. Шунинг учун хам биздан олдин яшаб ўтган мутафаккир олимлар тилимизни устида ишлаб, луғатлар тузиб келажак авлодларга етказишга харакат қилишган.

Бугунги кунда биз барча меъёрий хужжатларни она тилимда юритиб барча ўқув қўлланмаларни, адабиётларни она тилида ўқимоқдамиз. Шуни хам таъкидлаш жоизки, юздан ортиқ миллат ва элат вакиллари ўзаро тинч-тотув ва бирдамликда яшаб келаётган мустақил юртимизда уларнинг миллий маданияти, урф-одати, жумладан, она-тилига хурмат-эҳтиром билан муносабатда бўлишга катта эътибор берилмоқда.

Тил меъёрларсиз яшай олмайди. Аммо бу меъёрлар ижтимоий тараққиёт билан боғлиқ ҳолда ўзгариб, ривожланиб такомиллашиб боради. Она тилига гапирганда унинг меъёр ва қоидаларига амал қилиш талаб этилади. Тилимизда илмий тил, адабий тил, шева, лаҳжа ва бошқа тушунчалар мавжуд. Маърузалар, тадбирлар, кино ва театр саҳналари хаммага тушунарли бўлган адабий тилда бўлиши, шева қўшмасдан гапириш тил меъёрларига киради. Баъзан жамоат жойлари, жамоат транспортида ёшларни русча, ингилизча сўзларни қўшиб қориб ўзаро гаплашганида она тилимизга бўлган эътиборсизлик холатларини кўриб ачиниб кетамиз. Ахлоқий меъёрларга тўғри келмайдиган сўз ва иборалар билан тилимизни булғаш, луғатимизда таржимаси бўла туриб, бошқа тилдан кириб келган сўзларни ишлатиш хам муомала маданияти қоидаларига зиддир. Ўзбек тили шу қадар бой тилки, унда ўзга тиллардаги бир сўзнинг бир нечта синоним таржималари бор. Масалан: “лицо” юз-чехра, ораз, ранг, афт, ангор, бет, башара ва хоказо…Бунга ўхшаган мисолларни кўплаб келтириш мумкин.

Ҳақиқатдан, миллатнинг қиёфаси унинг тил бойлиги билан намоён бўлади. Бир замонлар дунёга тил борасида хам хукмронлик қилган бизнинг маданиятимиз юксак ривожланган давлатлар тараққиёти ва глобаллашувида “ютилиб” кетмаслиги учун тилимизни янада бойитиб, соф холда келажак авлодларга қолдиришга изчил ҳаракат қилишимиз керак.

Тил миллат-кўзгусидир. Унда халқимизнинг асрлар силсиласидан, мустабидлик тўфонларидан сабр-матонат билан босиб ўтган хаёт йўли, маданияти, тарихи, савияси, ақл-заковати акс этади. Тилимизни инсон учун мухим омил, азиз, қадрли ва муқаддас билиб, уни покиза ва озода сақлаш луғатимизни кўрки бўлган сўзлар мохиятини чуқур англаш, миллий қадриятларимизни ҳамда тил бойлигимизни бор бутунича келажак авлодларга етказиб бериш барчамизнинг бурчимиздир.

Дилором Алмуратова

Сурхондарё вилоят суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати судьяси  

“Бир суд – бир инстанция” тамойили.

Маълумки, сўнгги йилларда мамлакатимизда суд-ҳуқуқ тизимини янада такомиллаштириш, одил судлов самарадорлигига эришиш, судлар мустақиллигини амалда таъминлаш бўйича бир қатор фармон ва қарорлар қабул қилинди. Суд-ҳуқуқ тизимини босқичма-босқич ислоҳ қилиш 2017-2021 йилларга мўлжалланган Ҳаракатлар стратегиясида ҳам алоҳида муҳим йўналишдаги вазифалардан бири сифатида белгилаб қўйилди.

Юртимизда одил судловни таъминлаш борасида кенг кўламли ислоҳотлар олиб борилмоқда. Хусусан, ўтган давр мобайнида ягона суд амалиётини жорий этиш мақсадида Олий суд ва Олий хўжалик суди суд ҳокимиятининг ягона олий органи – Ўзбекистон Республикаси Олий судига бирлаштирилди. Биринчи марта Олий суд маъмурий ишлар бўйича судлов ҳайъати ва ҳудудларда маъмурий судлар ташкил этилди.

Тадбиркорларнинг қонуний манфаатларини судда ҳимоя қилиш кафолатини кучайтириш мақсадида иқтисодий судлар фаолияти йўлга қўйилди.

Суд мустақиллигини таъминлаш масалалари парламентнинг доимий диққат марказида бўлиб, шу мақсадда Олий Мажлис ҳузурида Суд ҳокимияти мустақиллигини таъминлашга кўмаклашиш комиссияси ташкил этилди. Судьяларни танлаш ва лавозимларга тайинлашда очиқ, ошкора ва муқобил танлов тизими яратилиб, Судьялар олий кенгаши таъсис этилди.  

Хорижий давлатлар тажрибаси асосида илк бор судья лавозимига муддатсиз тайинлаш амалиёти жорий қилинди. Суд тизими ходимларини тайёрлаш ва малакасини оширишга қаратилган Судьялар олий мактаби ташкил этилди.

Ҳуқуқий демократик давлатнинг муҳим ва ажралмас белгиси – бу қонун устуворлиги ҳисобланади. Шунингдек, ҳуқуқий давлатда инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари таъминланиши асосий вазифа саналади. Ушбу йўлда судларнинг ўрни муҳим.

Хусусан, фуқароларнинг одил судловга эришиш даражасини юксалтириш, ишларни судда кўриш сифатини ошириш ҳамда холис, адолатли ва қонуний суд қарорларини қабул қилиш учун тарафларнинг тенглиги ва тортишувчанлигини амалда таъминлаш механизмларини кенгайтириш мақсадида, Президент томонидан 2020 йил 24 июлда қабул қилинган “Судлар фаолиятини янада такомиллаштириш ва одил судлов самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги фармони қабул қилинди.

Фармонга кўра, 2021 йил 1 январдан бошлаб, вилоят ва унга тенглаштирилган фуқаролик, жиноят ишлари бўйича судлар ва иқтисодий судлар негизида судьяларнинг қатъий ихтисослашувини сақлаб қолган ва суд ишларини юритиш турлари бўйича алоҳида судлов ҳайъатларини ташкил этган ҳолда Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари ташкил этилди.  

Шунингдек, туман (шаҳар) маъмурий судлари ўрнида туманлараро маъмурий судлари ташкил этилиб, маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш ваколати жиноят ишлари бўйича судларга ўтказилди. Бу эса маъмурий судлар томонидан оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган маъмурий низоларни тарафларни талаб ва эътирозларини атрофлича, синчковлик билан текширган ҳолатда кўриб чиқиш, фуқаролар ва тадбиркорларни давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг ноқонуний хатти-ҳаракатлари ва қарорларидан суд орқали ҳимоялаш учун янада қулай шароит яратди.

2020 йил 19 декабрда Олий Мажлис Сенати томонидан маъқулланган қонунга кўра, суд қарорларини қайта кўриш институтининг такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги ҳамда Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Фармон ва қонунчиликка киритилган ўзгартиришлардан келиб чиқиб, судларда бир-бирини такрорловчи инстанциялар бекор қилиниб, “бир суд – бир инстанция” тамойили жорий этилди.

Суд қарорлари устидан назорат тартибида шикоят бериш институти тугатилди, апелляция ва кассация тартибида шикоят беришнинг амалдаги тартиби тубдан ўзгартирилди, апелляция ва кассация инстанцияси судлари ваколатлари кенгайтирилди.

Мазкур тамойил асосида туманлараро, туман (шаҳар) судларининг қарорларини вилоят даражасидаги судлар томонидан апелляция тартибида, апелляция тартибида кўрилган суд қарорларини эса Олий суд томонидан кассация тартибида қайта кўриб чиқиш, кассация тартибида кўриб чиқилган ишлар бўйича суд қарорларини Олий суд раиси, Бош прокурор ва уларнинг ўринбосарлари протестига кўра кассация тартибида такроран кўриб чиқиш белгиланди.

Маъмурий ишлар бўйича апелляция шикоятларини бериш муддатлари 20 кундан бир ойга қадар узайтирилди, апелляция тартибида шикоят беришнинг ўтказиб юборилган муддатларини тиклаш асослари кенгайтирилди. Кассация тартибида шикоят бериш муддатлари бир йил этиб белгиланди.

Шунингдек, киритилган ўзгартиришларга асосан, Бизнес омбудсманга биринчи инстанция судининг тадбиркорлик фаолияти билан боғлиқ қонуний кучга кирмаган ҳал қилув қарори устидан апелляция шикояти қилиш ҳуқуқи берилди.  

Мамлакатимизда тадбиркорлик муҳитини шакллантириш ва ривожлантиришга алоҳида эътибор берилмоқда. Уларнинг манфаатлари ва ҳуқуқларини ҳимоя қилиш борасида ҳам қонунчиликка ўзгартиришлар киритиб келинмоқда. Жумладан, Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекси 271-272-моддалари билан тўлдирилиб, суд томонидан ҳал этиладиган ишлар қаторига инвестициявий низолар бўйича ва рақобат тўғрисидаги ишлар киритилди.

Бунга кўра, инвестициявий низолар инвесторлар билан маъмурий органлар мансабдор шахсларининг инвестиция шартномаси шартларига риоя қилиниши билан боғлиқ ишлар бўлса, рақобат тўғрисидаги ишлар юридик шахслар, чет эллик юридик шахслар, хўжалик бошқаруви органлари, якка тартибдаги тадбиркорлар ва монополияга қарши орган ўртасида товар ҳамда молия бозорларида рақобат соҳасидаги муносабатлардан келиб чиқадиган низолар ҳисобланиши кўрсатиб ўтилди.

Қабул қилинадиган янги қонунлар маъмурий суд тизимидаги муаммо ва камчиликлар, ортиқча бюрократик тўсиқларни бартараф этишга хизмат қилади. Бунда, суд қарорларини қайта кўришнинг бир-бирини такрорловчи босқичларини бекор қилиш, инвесторлар ҳуқуқларини ишончли ҳимоя қилишга, суд органларининг амалдаги тузилишини замон талаблари ва халқаро стандартларга мувофиқлаштириш тизимга бўлган ишончни, очиқлик ва шаффофликни таъминлайди.

Аблқосим Рузиқулов

Сурхондарё вилоят суди раиси

Коррупцияга йўл қўйган ходимларга нисбатан жазо тайинланди.

Судланувчи Хўжаназаров Тўлқин (исми шарифи ўзгартирилган) 2015 йил 02 ноябрдан 2021 йил 1 апрель кунига қадар Сурхондарё вилоят перинатал маркази бош ҳисобчиси вазифасида ишлаб келиб, мансабдор шахс бўла туриб, ғаразгўйлик ва бошқа манфаатларни кўзлаб, марказ ҳисобчиси Хўшбоқов Олимжон билан ўзаро жиноий тил бириктириб, бир гуруҳ шахслар бўлишиб, “ЎзАСБО” дастурига сохта маълумот ва ёзувлар киритиб, вилоят перинатал марказида 2019-2020 йил ва 2021 йилнинг 30 март кунига қадар марказ билан меҳнат шартномаси бекор бўлган ва марказда ишламаган фуқароларга, ишдан кетган фуқароларнинг пластик карталарини олиб қолиб, шунингдек, уларнинг хабардорлигисиз сохта ҳужжатлар асосида АТБ Қишлоққурилишбанк”нинг Сурхондарё минтақавий филиалидан “Хумо” пластик картлари очириб, жами 771.645.455 сўм иш ҳақлари ва унга тенглаштирилган тўловлар ҳисоблашиб, мавжуд “Хумо” пластик карталардан фойдаланишиб, ушбу пул маблағларини юклаб олиб, ўзларининг шахсий эҳтиёжларига сарфлаб, ўзганинг жуда кўп миқдордаги мулкини ўзлаштириш йўли билан талон-торож қилишган.

Жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди Хўжаназаров Тўлқин ва бошқаларни Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 167-моддаси 3-қисми “а” банди ва бошқа моддаларда кўрсатилган жиноятни содир этганликда айбли деб топиб, зарарни қопланмаганлиги сабабли озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинлади.

Зуфар Нарзиев

                       Сурхондарё вилоят суди жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати судьяси 

Тулкин Абдираимов

                                                               Жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди раиси 

«Жамиятда ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни юксалтириш, Қонун устуворлигини таъминлаш ва қонунийликни мустахкамлаш»

Мамлакатимизда давлат ва жамият ҳаётининг барча жабҳаларида, шу жумладан инсон ҳуқуқлари ва эркинликларининг кафолати сифатида адолатли суд-ҳуқуқ тизимини шакллантириш, жамиятда ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни юксалтириш ҳамда Қонун устиворлигини таъминлаш ва қонунийликни мустахкамлаш борасидаги ислоҳотлар изчил давом этмоқда. Судловнинг одиллигини таъминловчи ҳуқуқий майдон – умуминсоний қадриятлар ва умумэътироф этилган ҳуқуқ андозаларига асосланган, шаклан ва моҳиятан янги қонунлар қабул қилинмоқда. Уларнинг асосига қонунийлик, демократизм, одиллик, инсонпарварлик, жиноий қилмиш учун жавобгарликнинг муқаррарлиги каби одилона принциплар қўйилган.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 9 январда қабул қилинган “Жамиятда ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни юксалтириш тизимини тубдан такомиллаштириш тўғрисида”ги Фармони алоҳида аҳамият касб этади. Чунки, Фармонга асосан қуйидагилар жамиятда ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни юксалтиришнинг асосий вазифалари этиб белгиланди: биринчидан, аҳолига мамлакатимизда амалга оширилаётган ижтимоий-иқтисодий ислоҳотлар, қабул қилинаётган қонун ҳужжатлари ва давлат дастурларининг мазмуни ва моҳиятини изчил етказиш тизимини шакллантириш, фуқаролар онгида “Жамиятда қонунларга ҳурмат руҳини қарор топтириш ‒ демократик ҳуқуқий давлат қуришнинг гаровидир!” деган ҳаётий ғояни мустаҳкамлаш; иккинчидан, жамиятда ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни юксалтиришда, энг аввало, таълим-тарбиянинг тизимли ва узвий равишда олиб борилишига алоҳида эътибор қаратиш, мактабгача таълим тизимидан бошлаб, аҳолининг барча қатламларига ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни чуқур сингдириш, шахсий манфаатлар ҳамда жамият манфаатлари ўртасидаги мувозанатни сақлаш ғояларини кенг тарғиб қилиш; учинчидан, ёш авлод онгига ҳуқуқ ва бурч, ҳалоллик ва поклик тушунчаларини ҳамда одоб-ахлоқ нормаларини чуқур сингдириб бориш, Конституциянинг муҳим жиҳатларини уларга болалигидан бошлаб ўргатиш; тўртинчидан, аҳоли ўртасида ҳуқуқий маданиятни шакллантириш бўйича ҳуқуқий-маърифий тадбирларни халқимиз тарихи, дини, миллий қадриятларини ўргатиш билан уйғун ҳолда ташкил қилиш, шунингдек, ҳар бир фуқарода давлат рамзлари билан фахрланиш туйғуларини шакллантириш орқали мамлакатга дахлдорлик, ватанпарварлик ҳиссини кучайтириш ва бошқалар. Башарти, ҳукмлар элнинг моли ва жонига жорий экан, бунда тўғрилик ва адолат қози ва қуззотнинг шиори бўлиши даркор. Амалиётда қўлланилаётган бу каби ўзгаришлар юридик соҳа ходимлари олдига ҳам улкан вазифаларни кўндаланг қилиб қўя бошлади. Касб малакаларини ошириш, маҳорат сирларини тинмай ўқиб, ўзлаштириш талабини қўймоқда. Биринчи навбатда улардан тўғрилик ва одиллик, сўнг билим ва тажриба сўралади. Инсон тақдирига масъул бўлган касбу кор эгаларига доимо шундай талаб қўйилган.

Ҳуқуқий давлатнинг муҳим белгиларидан бири, уни барпо этишнинг мажбурий шарти – юристлар, аҳоли, мансабдор шахслар ҳуқуқий маданиятининг юксак бўлишидир. Юристларнинг ҳуқуқий тайёргарлиги, шубҳасиз, қонунга итоаткор фуқароларникидан юқори бўлиши, ўз кўлами ва чуқурлигига кўра фарқланиб туриши, билимлар, ҳуқуқ принциплари ва нормаларининг тартиблилик хусусияти, ҳуқуқий кўрсатмаларни қўллай олиш маҳорати билан ажралиб туриши керак. Бу Ўзбекистон Конституцияси, умуман конституциявий қонун ҳужжатлари нормаларини амалиётда қўллай олиш қобилиятига ҳам тааллуқли. Юристлар учун қонунга, Конституцияга ижобий муносабатда бўлиш – ишга касбий муносабатда бўлишнинг асосидир. Юқоридагилардан шундай хулосага келишимиз мумкин.

Мамлакатимиз тараққиётининг янги босқичида ўз танлаган тараққиёт йўлидан олға силжимоқда. Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясининг иккинчи йўналиши қонун устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ тизимини янада ислоҳ қилишга бағишланган бўлиб, унда фуқароларнинг одил судловга эришиш даражасини ошириш, суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлаш, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини кучайтириш суд-ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотларнинг устувор йўналишлари этиб белгиланган. Дарҳақиқат, истиқлол йилларида мамлакатимизда суд ҳокимияти мустақиллигини таъминлаш ва нуфузини ошириш, уни илгариги жазоловчи органдан инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қиладиган, жамиятдаги демократик ўзгаришларнинг муҳим воситаси бўлган институтга айлантиришга қаратилган кенг қамровли ишлар амалга оширилди.

Ҳаракатлар стратегияси амалга оширилишини таъминлаш мақсадида Президентимиз ташаббуси билан Конституциямизнинг еттита моддасига суд-ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотлар билан боғлиқ принципиал ўзгартишлар киритилгани, судьяликка номзодларни танлаш ва лавозимга тайинлаш тизимини тубдан такомиллаштириш, юқори малакали судьялар корпусини шакллантириш мақсадида судьялар ҳамжамиятининг янги органи – Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши ташкил этилгани, Ўзбекистон Республикаси Олий суди суд ҳокимиятининг фуқаролик, жиноий, маъмурий ва иқтисодий судлов соҳасида ягона олий органи сифатида давр талаблари асосида янгидан шакллантирилгани, одил судловнинг мазмун-моҳиятига мутлақо тўғри келмайдиган ҳолат – судлар томонидан жиноят ишларини қўшимча терговга қайтариш амалиётига чек қўйилгани тизим ривожи йўлида муҳим қадам бўлиб, бу йўналишдаги ислоҳотлар изчил давом эттирилаётганининг яққол исботидир.

Шу ўринда таъкидлаш лозим, истиқлолнинг дастлабки йиллариданоқ адолатли фуқаролик жамияти барпо этиш йўлида ташланган катта қадамлардан бири, бу – ҳуқуқий-демократик жамият қуришни ўз олдига мақсад қилиб қўйган мамлакатимизда ҳокимиятлар бўлиниши ва мустақил суд ҳокимиятининг вужудга келиши бўлди. Бу бош Қомусимизнинг 106-моддасида “Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятлардан, сиёсий партиялардан, бошқа жамоат бирлашмаларидан мустақил ҳолда иш юритади”деган ҳуқуқий нормада ўз аксини топди.

Мамлакатимизда нафақат қонунчилик соҳасида, балки қонунларни амалиётда қўллаш, жазо тизимини тубдан қайта кўриб чиқиш соҳасида ҳам жиддий ўзгаришлар амалга оширилди.

Ўтган шу тарихан қисқа вақт мобайнида амалга оширилган ишларнинг салмоғи беқиёс. Ҳуқуқий-демократик давлат ва фуқаролик жамияти шаклланишида суд ислоҳотлари алоҳида ўрин тутади. У давлатимиздаги уч забардаст ҳокимиятнинг бири сифатида, фуқароларимизнинг ҳуқуқлари, эркинликлари дахлсизлиги, қонун олдида барчанинг баробарлиги, мамлакат манфаати ва эл фаравонлиги йўлида қабул қилинаётган қонунлар ва ижронинг Конституцияга мувофиқлигини таъминлаш – бир сўз билан айтганда жамиятда қонун ва адолат тамойилларини барқарор тутиш кафолатидир.

Собиржон Кадиров

Термиз туманлараро иқтисодий суди судьяси.

Асқар Қудратов

Сурхондарё вилоят суди жамоатчилик ва ОАВ билан алоқалар бўлими бош консультанти

Ўзбекистон Республикасининг “Банкротлик тўғрисида”ги қонуннинг мазмун моҳияти

Ўзбекистон Республикасининг “Банкротлик тўғрисида”ги Қонуни
6-моддасига асосан қарздорни банкрот деб топиш тўғрисидаги ариза билан иқтисодий судга мурожаат этиш ҳуқуқига қарздор, кредитор ва прокурор эга.

Қарздор ва кредитор банкротлик тўғрисида иш қўзғатиш ҳақидаги аризада қарздорнинг тўлов қобилиятини тиклашга ёхуд тугатишга доир таомилларни қўллаш зарурлигини кўрсатиши мумкин.

Мажбурий тўловлар бўйича мажбуриятларни бажармаганлиги муносабати билан қарздорнинг банкротлиги тўғрисида иш қўзғатиш ҳақидаги ариза билан иқтисодий судга мурожаат қилиш ҳуқуқига қарздор, прокурор, давлат солиқ хизмати органлари, шунингдек устав фондида давлат улуши бўлган ва (ёки) пул мажбуриятлари бўйича Ўзбекистон Республикаси олдида қарзи бўлган юридик шахсларга нисбатан банкротлик тўғрисидаги ишлар бўйича давлат органи ва унинг ҳудудий органлари эга.

Банкротлик аломатлари:

Қарздорнинг пул мажбуриятлари бўйича кредиторлар талабларини қаноатлантиришга ва (ёки) мажбурий тўловлар бўйича ўз мажбуриятини бажаришга қодир эмаслиги банкротлик аломатлари ҳисобланади.

  1. Юридик шахс: Кредиторлик қарзи базавий ҳисоблаш миқдорининг камида уч юз бараварини ташкил этса ва уч ой ичида тўланмаса;
  2. ЯТТ: Кредиторлик қарзи базавий ҳисоблаш миқдорининг камида йигирма бараварини ташкил этса ва уч ой ичида тўланмаса;
  3. Шаҳарни ташкил этувчи корхона: Кредиторлик қарзи базавий ҳисоблаш миқдорининг камида беш минг бараварини ташкил этса ва олти ой ичида тўланмаса.

Қўлланиладиган таомиллар:

Қарздор юридик шахснинг банкротлиги тўғрисидаги иш кўрилаётганда қуйидаги таомиллар қўлланилади:

  • Кузатув;
  • Суд санацияси;
  • Ташқи бошқарув;
  • Тугатишга доир иш юритиш.

Қарздор якка тартибдаги тадбиркорнинг ёки якка тартибдаги тадбиркор мақомини йўқотган жисмоний шахснинг банкротлиги тўғрисидаги ишни кўриб чиқишда тугатишга доир иш юритиш таомили қўлланилади.

Бундан ташқари, қонуннинг 145-моддасига асосан қарздор ва кредиторлар иқтисодий суд томонидан банкротлик тўғрисидаги ишни кўриб чиқишнинг ҳар қандай босқичида келишув битими тузишга ва банкротлик ҳолатидан чиқишга ҳақли.

Суд бошқарувчиси (муваққат бошқарувчи, санация қилувчи бошқарувчи, ташқи бошқарувчи, тугатиш бошқарувчиси) – банкротлик таомилларини ўтказиш мақсадида иқтисодий суд томонидан тайинланадиган шахс.

Суд бошқарувчисиқуйидаги асосий малака талабларига мос келиши зарур:

  • Олий маълумотли бўлиши;
  • Камида икки йил меҳнат стажига эга бўлиши;
  • Агентликда аттестациядан ўтиши.
  • Суд бошқарувчиликка талабгорлар Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Лойиҳа бошқаруви миллий агентлиги қошидаги Абу Райҳон Беруний номидаги Бизнес ва бошқарув республика олий мактабида ўқитилади, малакаси оширилади ва белгиланган тартибда гувоҳнома ва (ёки) сертификат берилади.

Суд бошқарувчилари аттестация комиссияси:

Аттестация комиссияси талабгорларни аттестациядан ва суд бошқарувчиларини қайта аттестациядан ўтказадиган коллегиал орган ҳисобланади.

Аттестат олиш учун талабгор Агентликка (Аттестация комиссиясига) қуйидаги ҳужжатларни тақдим этади:

  • Ариза;
  • Анкета;
  • Олий маълумот тўғрисидаги дипломнинг ёхуд хорижий таълим муассасасида олинган олий маълумот тўғрисидаги ҳужжатни нострификациялаш (эквивалентлигини қайд этиш) тўғрисида ваколатли давлат органи гувоҳномасининг нусхаси;
  • Меҳнат дафтарчасининг нусхаси;
  • Тегишли тоифадаги суд бошқарувчилари дастури бўйича ўқиганлиги тўғрисидаги гувоҳнома нусхаси (аттестатнинг амал қилиш муддати тугаши муносабати билан аттестациядан ўтиш шарт эмас);
  • Ариза кўриб чиқилганлиги учун тўлов тўланганлигини тасдиқловчи ҳужжат;
  • Тегишли давлат органининг судланганликни бекор бўлиши ёки судланганликнинг олиб ташланиши тўғрисидаги маълумотномаси;
  • Паспорт нусхаси.

Талабгор аттестат олиш учун Аттестация комиссияси томонидан белгиланган махсус дастур бўйича ва муддатларда тест имтиҳони топширади.

Имтиҳон компьютер дастуридан фойдаланган ҳолда, талабгори танлаган тилда элликта тест саволларига жавоб бериш шаклида ўтказилади ва жавоблар учун талабгорга бир соат вақт ажратилади.

Собиржон Кадиров

Термиз туманлараро иқтисодий суди судьяси

Халқ дарди билан яшамоқ – барчамизнинг олий вазифамиз.

Шеробод тумани “Катта хаёт” маҳалла фуқаролар йиғинида Фуқаролик ишлари бўйича Шеробод туманлараро суди раиси Ж.Ибодуллаев ва судья М.Номозовлар томонидан маҳалла фуқаролари билан давра суҳбати ўтказилди.

         Давра суҳбатида 4424 нафар фуқаролар истиқомат қилувчи маҳалланинг намунали, зиёли оилалари ҳақида қисқача гапириб ўтилиб, шулар қаторида оилавий келишмовчиликлари сабабли низолар пайдо бўлаётган оилалар хусусида ҳам таъкидлаб ўтилди. Шунингдек, ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш тартиби, унинг оқибатлари, фарзандликка олиш, алимент, уй-жой низолари, никоҳ ва бошқа масалалар ҳақида ҳам сўз юритилди.

Жамиятнинг асосий ташкилоти хисобланган оила ва атроф муҳит унинг барча аъзолари, айниқса,  болалар ўсиб улғайишлари ва фаровонликка эга бўлишлари, соғлом ва хар томонлама уйғунлашган холда камолотга етиши учун у оила ғамхўрлигида, бахт, мехр-мухаббатни онгли тушуниш вазиятида ўсиши, жамиятда мустақил хаётга тўла тайёрланиши, айниқса, ўз она юртига, оиласига  муҳаббат  руҳида тарбияланиши лозим.

         Давра суҳбати очиқ мулоқат тарзида ўтказилиб, иштирокчиларни қизиқтирган саволларига жавоблар берилди.

Жасур Ибодуллаев

Фуқаролик ишлари бўйича Шеробод туманлараро суди раиси

Музаффар Номозов

Фуқаролик ишлари бўйича Шеробод туманлараро суди судьяси

Skip to content