ЖИНОЯТГА ЖАЗО МУҚАРРАР

очерк

Дарҳақиқат, гиёҳвандлик нафақат бу иллат билан шуғулланувчиларга, балки бутун жамиятга таҳдид солади. Гиёҳвандлик – аср вабоси деб бежизга айтилмаган.

Инсоннинг бебаҳо бойлиги бу соғлиги ҳисобланади. Уни асраш эса ҳар биримизга омонат қилиб берилган. Ислом динида ҳам инсон жони, ақли ва сиҳат-саломатлигини сақлаш, муҳофаза этиш энг муҳим мақсадлардан бўлиб ҳисобланади.

Гиёҳванд моддаларни истеъмол қилиш инсон камолотига, имон-эътиқодига хавф-хатар солиш билан бир қаторда мустақил мамлакатимиз ривожланиши ва тараққиётига ҳам ўта салбий таъсир кўрсатади.

Жумладан, Термизлик Охун Бойматов (исм-фамилия ўзгартирилган) шаҳридаги хусусий мактабгача таълим муассасаларнинг бирида ишчи вазифасида ишлаб келади. У гиёҳвандлик моддаси сотиб, мўмай даромад қилишни ўзига режа қилади ва дастлаб тезкор тадбирга мижоз сифатида жалб қилинган шахсга гашиш гиёҳвандлик воситасини 500.000 сўмга сотиб ўтказади. Мижоздан олган пулини Охун чўнтагига солади-ю жуфтакни рослайди. Аммо тезкор ходимлар томонидан ушбу гиёҳванд моддани шартли шахсдан далилий ашё сифатида ҳужжатлатлаштириб олинади.

Охун ўзининг ушбу ҳаракатини ҳеч ким сезмади ва билмади деган ҳаёл билан эртаси кунига давом эттирилган тезкор-тадбир давомида шаҳарнинг “Гулистон” маҳалласи ҳудудида тадбирга мижоз сифатида жалб қилинган шахсга гашиш гиёҳвандлик воситасини 250.000 сўмга сотади-ю, яна пулларни олиб ўз йўналишини бўйича кетади. Лекин тезкор ходимлар ушбу гиёҳванд модда шартли шахсдан тезкор ходимлар томонидан далилий ашё сифатида ҳужжатлаштириб олиб, Охунни кузатишни давом этади.

Охуннинг бу галги оғу савдоси иш бермади чоғи…

Тезкор ходимлар томонидан давом эттирилган кейинги тезкор-тадбирда Охун яна ўша “Гулистон” маҳалласи ҳудудида жойлашган автомашина ювиш шаҳобчаси ёнида тадбирга мижоз сифатида жалб қилинган шахсга гашиш гиёҳвандлик воситасини 250.000 сўмга сотган вақтида ашёвий далиллар билан қўлга олинади ва қочишга уринади. Бироқ, ўйлаган режасига амалга ошмайди.

Шу билан бирга унинг ёни кўздан кечирилганида шартли шахсга хатланиб берилган пуллар чўнтагида эканлиги ҳамда бошқарувида бўлган Кобалт русумли автомашина холислар иштирокида кўздан кечирилганида, автомашина салонидан 2 дона гугурт қутиларга жойланган 12 бўлак гашиш гиёҳвандлик моддаси борлиги, уларни сотиш мақсадида сақлаб келаётганлиги аниқланиб, пуллар ва гиёҳвандлик моддаси холислар иштирокида келгусида текшириб кўриш учун далилий ашё тариқасида олинади.

Оғуфуруш касбини эгаллаган ва эндигина 25 ёшни қаршилаган Охун Бойматовга суд 6 (олти) йил 6 (олти) ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинлаб, жазо муқаррарлигини таъминлади.

Шу каби, суд ҳукми билан унга нисбатан жазони ўташ жойларида наркомания (гашиш) касаллигига қарши мажбурий тиббий даволаш чорасини ҳам қўллади.Таъкидлаш лозимки, инсон ҳаётига хавф туғдирадиган, айниқса, ёшлар ҳаётига раҳна солиши мумкин бўлган гиёҳвандликка қарши курашиш ҳар биримизнинг муҳим ишларимиздан бўлмоғи лозим. Зеро, миллатимиз, динимиз, яшаётган жамиятимиз учун  зарарли бўлган гиёҳвандлик иллатини йўқотиш  ва бу иллатни тарқалишини олдини олиш ҳар биримизнинг бурчимиздир.

ТОХИР БЕКПУЛАТОВ,

Жиноят ишлари бўйича Жарқўрғон туман суди раиси

БОСҚИНЧИГА ЖАЗО ТАЙИНЛАНДИ

очерк

Босқинчилик бу – ўзганинг мол-мулкини талон-торож қилиш мақсадида ҳужум қилиб, ҳаёт ёки соғлиқ учун хавфли бўлган зўрлик ишлатиб ёхуд шундай зўрлик ишлатиш билан қўрқитиб содир этиладиган жиноятдир. Ушбу жиноят ўзининг содир этилиш усули, келиб чиқиши мумкин бўлган оқибатига кўра, мулкка қарши жиноятлар сирасидаги – энг хафвлисидир.

Эндигина 27 ёшни қаршилаган Ботир Орзиев (исм-фамилиялар ўзгартирилган) қарангки босқинчилик жиноятини содир этишга улгурди. У бунгача яна икки маротаба ўғирлик жиноятини ва бир маротаба босқинчилик жиноятини содир этиб, суднинг қора курсисида ўтириб, тавба қилмасдан, текин даромад топиш илинжида бўлди.

Ботир кунларнинг бирида текин йўл билан бойлик орттириш мақсадида, бошқарувида бўлган “Ваз-21011” русумли автомашинаси билан ҳаракатланиб кетаётган бўлади шунда ўзига таниш бўлмаган Мақсуданини йўлнинг четки қисмида ёлғиз турганлигини кўриб қолади. Ботир бошқарувида бўлган автомашинасини Мақсудани ёнига бориб тўхтатади. Ботир автомашинасидан тушади-ю, Мақсудани ёнида бўлган нарса ва буюмларни кўриб, уни қўрқитиш йўли билан эгаллашни ўзига мақсад қилади.

Мақсуда ҳохламасада, уни автомашинасига мажбурий равишда миндириб, бошқа бир маҳалладаги ички кўчага Мақсудани олиб бориб, уни ўлдириб юбориш билан қўрқитади.

Шундан сўнг Ботир Мақсудага ҳужум қилиб, қўллари билан унинг юз, кўкрак ва танасининг бошқа соҳаларига тан жароҳати етказади ҳамда Мақсуданинг “Redmi-Note 5” русумли қўл телефон аппаратини босқинчилик йўли билан олиб, ҳодиса жойидан яширинади.

Шу вақтда Мақсуда узоқда бир уйнинг ёниб турган чироғини кўриб шу томонга қочиб кетади ва ўша уйга бориб уй эгасига бўлиб ўтган ҳолатларни айтиб беради. Уй эгаси зудлик билан Ички ишлар органига хабар беришади.

Хабарни эшитган ички ишлар ходимлари тезда етиб келиб, терговга қадар суриштирув ҳаракатларини бошлаб юборишади. Тезкор-суриштирув ҳаракатлари натижасида Ботир Орзиевдан босқинчилик йўли билан олинган Мақсуданинг “Redmi-Note 5” русумли қўл телефон аппарати тегишли тартибда расмийлаштириб олинади.

Бировнинг мулкини босқинчилик йўли билан қўлга киритиш қонунларимизда оғир жиноят ҳисобланади. Нега, қахрамонимиз Ботир буни билмадими дейсизми? Текин даромад, ўзгалар мол-мулкига кўз олайтириш, босқинчилик қилиш ҳеч қачон яхшилик билан тугаган эмас. Суд Ботир Орзиевнинг қилмишлари лойиқ жазони тайинлади. У энди умрини 10 йилу 6 ойини панжара ортида ўтказади.

АЗАМАТ ШОМУРОДОВ,

Сурхондарё вилоят суди жиноят ишлари бўйича судьяси

Никоҳнинг тугатилиши асослари ва тартиби қандай?

Маълумки, Ўзбекистон Республикаси Оила Кодексида никоҳнинг тугатилиши асослари ва тартиби белгилаб ўтилган.

Унга кўра, эр-хотиндан бирининг вафоти ёки суд улардан бирини вафот этган деб эълон қилиши оқибатида никоҳ тугайди.

Никоҳ эр-хотиндан бири ёки ҳар иккаласининг аризасига мувофиқ никоҳдан ажратиш йўли билан, шунингдек суд томонидан муомалага лаёқатсиз деб топилган эр ёки хотиннинг васийси берган аризага мувофиқ тугатилиши мумкин.

Никоҳдан ажратиш суд тартибида, ушбу Кодекснинг 42 ва 43-моддаларида назарда тутилган ҳолларда эса, фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органларида амалга оширилади.

Хотинининг ҳомиладорлик вақтида ва бола туғилганидан кейин бир йил мобайнида эр хотинининг розилигисиз никоҳдан ажратиш тўғрисида иш қўзғатишга ҳақли эмас.

Никоҳдан ажратиш тўғрисидаги ишлар суд томонидан Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексида даъво ишларини ҳал қилиш учун белгиланган тартибда кўриб чиқилади.

Суд ишнинг кўрилишини кейинга қолдириб, эр-хотинга ярашиш учун олти ойгача муҳлат тайинлашга ҳақли.

Суд эр-хотинга ярашиш учун муҳлат тайинлаб, ишнинг кўрилишини кейинга қолдирган тақдирда, эр-хотиннинг бирга яшаш жойидаги фуқаролар йиғинининг яраштириш комиссиясини, агар улар бирга яшамаётган бўлса, ҳар бирининг яшаш жойидаги фуқаролар йиғинининг яраштириш комиссиясини эр-хотинни яраштириш бўйича тегишли чоралар кўриш учун уч кундан кечиктирмасдан ёзма равишда хабардор қилиши керак.

Суд оилавий (маиший) зўравонликдан жабрланган шахснинг талабига кўра ярашиш учун муҳлат тайинламайди.

Агар суд эр ва хотиннинг бундан буён биргаликда яшашига ва оилани сақлаб қолишга имконият йўқ деб топса, уларни никоҳдан ажратади.

Вояга етмаган болалари бўлмаган эр-хотин никоҳдан ажратишга ўзаро рози бўлсалар, улар никоҳдан фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органларида ажратилади.

Эр-хотин ўртасида меҳнатга лаёқатсиз муҳтож эр ёки хотинга моддий таъминот бериш тўғрисида ёки уларнинг биргаликдаги умумий мулки бўлган мол-мулкни бўлиш тўғрисида низо бўлган тақдирда эр-хотин ёки улардан бири никоҳдан ажратиш тўғрисидаги ариза билан судга мурожаат этишга ҳақли.

Агар эр-хотиндан бири:

-суд томонидан бедарак йўқолган деб топилган бўлса;

-суд томонидан руҳияти бузилиши (руҳий касаллиги ёки ақли заифлиги) сабабли муомалага лаёқатсиз деб топилган бўлса;

-содир қилган жинояти учун уч йилдан кам бўлмаган муддатга озодликдан маҳрум қилинган бўлса, ўртада вояга етмаган болалари борлигидан қатъи назар, эр-хотиндан бирининг аризасига кўра улар фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органларида никоҳдан ажратилади.

Агар болалар ҳақида, эр-хотиннинг биргаликдаги умумий мол-мулкини бўлиш ҳақида ёки ёрдамга муҳтож, меҳнатга лаёқатсиз эр (хотин)га таъминот бериш учун маблағ тўлаш ҳақида низо мавжуд бўлса, улар никоҳдан суд тартибида ажратилади.

Никоҳдан суд тартибида ажратилаётганда эр ва хотин вояга етмаган болалари ким билан яшаши, болаларга ва (ёки) меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож эр ёки хотинга таъминот бериш учун маблағ тўлаш тартиби, бу маблағнинг миқдори ёхуд эр-хотиннинг умумий мол-мулкини бўлишга доир келишувни кўриб чиқиш учун судга тақдим қилишлари мумкин.

Ушбу модданинг биринчи қисмида кўрсатилган масалалар бўйича эр ва хотин ўртасида келишув бўлмаган тақдирда, шунингдек ушбу келишув болалар ёки эр-хотиндан бирининг манфаатларига зид эканлиги аниқланган тақдирда суд:

-никоҳдан ажратилгандан кейин вояга етмаган болалар ота-онасининг қайси бири билан яшашини аниқлаши;

-вояга етмаган болаларга таъминот бериш учун ота-онанинг қайси биридан ва қанча миқдорда алимент ундирилишини аниқлаши;

-эр ва хотиннинг (улардан бирининг) талабига кўра уларнинг биргаликдаги мулки бўлган мол-мулкни бўлиши;

-эр (хотин)дан таъминот олишга ҳақли бўлган хотин (эр)нинг талабига кўра ана шу таъминот миқдорини белгилаши шарт.

Мол-мулкни бўлиш учинчи шахсларнинг манфаатига дахлдор бўлган ҳолларда суд мол-мулкни бўлиш талабини алоҳида иш юритиш учун ажратади.

Никоҳдан ажратиш тўғрисидаги иш кўриб чиқилаётганида тўйни ўтказишга кетган сарф-харажатларни ундириш ҳақидаги талаблар қаноатлантирилмайди.

Суд никоҳдан ажратиш ҳақида ҳал қилув қарорини чиқариш пайтида никоҳдан ажратиш тўғрисидаги фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органининг гувоҳномаси берилаётганда эр-хотиннинг ҳар иккаласи ёки улардан бири тўлайдиган давлат божи миқдорини белгилаши лозим. Агар суд бу божни эр-хотиннинг ҳар иккаласидан ундиришни лозим деб топса, уларнинг ҳар бири тўлайдиган бож миқдорини белгилайди.

Никоҳга кириш вақтида ўз фамилиясини ўзгартирган эр (хотин) никоҳдан ажратилгандан кейин ҳам шу фамилияда қолишга ҳақли ёхуд унинг хоҳишига биноан суд томонидан никоҳдан ажратиш тўғрисидаги қарор чиқарилаётганда унга никоҳгача бўлган фамилияси қайтарилиши мумкин.

Таъкидлаш лозимки, никоҳ турли сабабларга кўра тугатилиши мумкин, яъни, эр-хотиндан бирининг вафоти ёки суд улардан бирини вафот этган деб эълон қилиши оқибатида, никоҳ эр-хотиндан бири ёки ҳар иккаласининг аризасига мувофиқ никоҳдан ажратиш йўли билан, шунингдек суд томонидан муомалага лаёқатсиз деб топилган эр ёки хотиннинг васийси берган аризага мувофиқ тугатилиши мумкин. Никоҳ фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органида никоҳдан ажратилганлик рўйхатга олинган кундан бошлаб тугатилган ҳисобланади, суд томонидан вафот этган деб эълон қилинган ёки бедарак йўқолган деб топилган эр (хотин) қайтиб келган ва тегишли суд қарорлари бекор қилинган ҳолларда, никоҳ эр-хотиннинг биргаликдаги аризасига кўра фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органи томонидан тикланиши мумкин, агар эр (хотин) янги никоҳга кирган бўлса, никоҳни тиклаш мумкин эмас.

БЕХРУЗ АВАЗОВ,

Сурхондарё вилоят суди судья катта ёрдамчиси

СОЛИҚҚА ОИД НИЗОЛАРНИ ҲАЛ ЭТИШ ТИЗИМИ ТАКОМИЛЛАШТИРИЛМОҚДА

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 63-моддасида фуқаролар қонун билан белгиланган солиқлар ва йиғимларни тўлаши шартлиги, солиқ ва йиғимлар адолатли бўлиши ҳамда фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқларини амалга оширишига тўсқинлик қилмаслиги кераклиги белгиланган.

Бугунги кунда иқтисодий судлар томонидан кўриб ҳал этилаётган низоларнинг аксарият қисмини солиқ идоралари ва тадбиркорлик субъектлари ўртасида солиқ соҳасидаги муносабатлардан келиб чиқадиган низолар ташкил қилмоқда.

Тадбиркорлик фаолиятини амалга оширишда солиқ ва бошқа соҳалардаги тизимли муаммоларни доимий равишда ўрганиб бориш ҳамда бартараф қилиш, солиқ низоларини судгача ҳал қилиш механизмларини такомиллаштириш мақсадида тизимли ишлар амалга оширилмоқда. Давлатимиз раҳбари томонидан ҳар йили тадбиркорлар билан анъанавий тарзда ўтказилаётган очиқ мулоқотларда ҳам соҳадаги тизимли муаммолар ўз ечимини топмоқда.

Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 20 август куни тадбиркорлар билан ўтказилган тўртинчи очиқ мулоқоти доирасида белгиланган устувор вазифалар ижросини таъминлаш, шунингдек, тадбиркорлик субъектлари ва солиқ органлари ўртасида юзага келаётган солиққа оид низоларни судгача ҳал қилиш тизимини янада такомиллаштириш ҳамда низоларни ҳал қилиш учун сарфланадиган вақт ва харажатларни камайтириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Солиққа оид низоларни судгача ҳал қилиш механизмларини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 2025 йил 11 июлдаги ПҚ-223-сон қарори қабул қилинди.

Қарорга асосан Ўзбекистон Савдо-саноат палатаси ҳузурида солиқ, иқтисодиёт, молия ва ҳуқуқ масалалари бўйича экспертлардан иборат Солиққа оид низолар бўйича эксперт кенгаши ташкил этилди.

Қуйидагилар эксперт кенгаши фаолиятининг асосий йўналишлари этиб белгиланди:

▶ тадбиркорлик субъектлари ва солиқ органлари ўртасида юзага келган солиққа оид низоларни кўриб чиқиш ва улар юзасидан хулосалар бериш;

▶ солиқ қонунчилигига оид норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва уларнинг қўлланишини ўрганиш, шунингдек, ҳуқуқни қўллаш амалиёти сифатини ошириш бўйича таклифлар ишлаб чиқиш;

▶ солиққа оид низоларни кўриб чиқишда бизнес ҳамжамияти, давлат органлари ва ташкилотлари ҳамда илмий ташкилотлар билан ўзаро ҳамкорлик ўрнатиш.

Эксперт кенгаши доимий фаолият юритувчи коллегиал орган сифатида ташкил этилади ва Савдо-саноат палатаси Эксперт кенгашининг фаолиятини ташкил этиш бўйича ишчи орган ҳисобланади. Эксперт кенгашининг мажлислари бир ойда камида икки марта ўтказилади.

Эксперт кенгашига солиққа оид низоларни кўриб чиқишда қуйидаги ваколатлар берилиши назарда тутилган:

▶ солиқ органларининг қарорларидан норози бўлган тадбиркорлик субъектларининг мурожаатларини кўриб чиқиш, бундан жиноят иши доирасида ёки суд тартибида кўриб чиқилаётган солиққа оид низолар мустасно;

▶ мурожаатларни кўриб чиқиш натижаси юзасидан хулоса қабул қилиш;

▶ қабул қилинган хулосаларни мажбурий тартибда кўриб чиқиш учун солиқ, божхона ва тегишли давлат органларига юбориш ҳамда бу ҳақда тадбиркорлик субъектини хабардор қилиш.

Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, мазкур Қарорнинг қабул қилиниши солиқ соҳасида солиқ органлари ва тадбикорлик субъектлари ўртасида вужудга келаётган низоли ҳолатларни судгача ҳал этишнинг самарали механизмлари жорий этилишини кучайтиришга ҳамда тадбиркорлик субъектларини, қолаверса мамлакатнинг иқтисодий барқарорлигини таъминлашга хизмат қилади.

АСҚАР МАМАРАИМОВ,

Сурхондарё вилоят суди иқтисодий ишлар бўйича судьяси

СУРХОНДАРЁ ВИЛОЯТ МАЪМУРИЙ СУДИДА АМАЛИЙ СЕМИНАР БЎЛИБ ЎТДИ

Сурхондарё вилояти маъмурий судида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025 йил 30 январдаги “Фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини суд орқали ҳимоя қилишнинг замонавий механизмларини жорий этиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Қарорига асосан маъмурий судлар фаолияти такомиллаштирилиши муносабати билан жорий этилаётган янги институтлар, уларни амалиётда қўллашга доир амалий семинар бўлиб ўтди.

Давлатимиз раҳбарининг мазкур қарори ижроси бўйича Судьялар олий кенгаши ва Олий суд судьялари, маъмурий судлар раислари ва судьялари, Судьялар олий мактаби профессор ўқитувчилари, прокуратура, адвокатура, солиқ, божхона, кадастр, ҳокимиятлар, пенсия жамғармаси, бошқа давлат, давлат ва нодавлат органлар вакиллари иштирок этишди.

Сўнгги йилларда мамлакатимизда давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари самарали ҳимоясини таъминлашда тизимли ислоҳотлар амалга оширилди. Илк маротаба маъмурий судлар ташкил қилинганлиги фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг қонунга хилоф қарорлари, ҳаракатлари устидан судга шикоят қилишга оид конституциявий ҳуқуқларини таъминлашда муҳим қадам бўлди.

Ўтган даврда маъмурий судлар томонидан фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг бузилган ҳуқуқлари тикланганлиги ҳам маъмурий судларнинг қонун устуворлигини таъминлаш ҳамда шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилишда муҳим институт сифатида шаклланганлигини кўрсатмоқда.

Бу борада маъмурий судлар зиммасига шикоятларни кўриб чиқишда «фаол иштирок этиш» тамойили асосида низони тўғри ҳал қилиш учун далилларни мустақил йиғиш мажбурияти юклангани, суд қарори ижросини таъминламаган мансабдор шахсларга жарима қўллаш ваколати берилгани ҳам ушбу институт такомиллашиб бораётганлигидан далолат беради.

Семинарда Сурхондарё вилоят маъмурий суди биносидан суд раислари, судьялар ва мутасадди ташкилотлар вакиллари  иштирок этишди. Ушбу семинарда Президент қарори ижроси юзасидан маърузалар қилинди ҳамда семинар бахс ва мунозараларга бой бўлиб, семинар сўнгида қонунчилик ва амалиётни ривожлантиришга қаратилган хулосалар олинди.

БОБИР МУИНОВ,

Сурхондарё вилоят маъмурий суди судьяси

ОДИЛ СУДЛОВ – АДОЛАТЛИ ЖАМИЯТ ПОЙДЕВОРИ

Сурхондарё вилоят маъмурий судлари томонидан оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиққан низолар бўйича одил судлов амалга ошириш борасида фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя этилиб келинмоқда.

Жумладан, маъмурий судлар томонидан 2025 йилнинг 6 ойи давомида оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиққан низолар билан боғлиқ жами 459 та маъмурий ишлар мазмунан кўриб чиқилган.

Кўриб чиқилган 459 та маъмурий ишларнинг 153 таси қаноатлантирилган, 256 таси рад қилинган, 12 таси кўрмасдан қолдирилган ва 38 таси иш юритувдан тугатилган. Ушбу ишларнинг 39 таси сайёр суд мажлисида кўриб чиқилган.

Сурхондарё вилоят маъмурий судлари томонидан
жорий йилнинг 6 ойи давомида кўрилган ишларга оид мансабдор шахслар томонидан йўл қўйилган қонунбузилишлар юзасидан
109 та хусусий ажримлар чиқарилиб, жойларга муҳокама қилиш учун юборилган.

Бу даврда Маъмурий орган, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органининг қарорини, мансабдор шахснинг ҳаракати (ҳаракатсизлиги)ни ҳақиқий эмас деб топиш билан боғлиқ жами 368 та ишлар кўрилган, шундан 126 таси қаноатлантирилган, 206 таси рад этилган, 6 таси кўрмасдан қолдирилган, 30 таси иш юритувдан тугатилган. Ушбу кўрилган ишлар юзасидан мансабдор шахсларга нисбатан 67 та хусусий ажримлар чиқарилган.

Жумладан, Маҳаллий ҳокимликлар яъни, ҳоким қарорлари ва ҳаракат (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш билан боғлиқ жами 49 та низоли ишлар кўрилган бўлиб, шундан 12 таси қаноатлантирилган, 31 таси рад этилган, 2 таси кўрмасдан қолдирилган, 4 таси иш юритишдан тугатилган, мансабдор шахсларга нисбатан 8 та хусусий ажримлар чиқарилган.

Мажбурий ижро бюросининг қарорини ҳақиқий эмас деб топиш ва мансабдор шахсларнинг ҳаракати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш билан боғлиқ 81 та иш кўрилган, шундан 11 таси қаноатлантирилган, 61 таси рад этилган, 1 таси кўрмасдан қолдирилган, 8 таси иш юритувдан тугатилган, ушбу кўрилган ишлар юзасидан мансабдор шахсларга нисбатан 12 та хусусий ажримлар чиқарилган:

Давлат кадастрлар палатаси мансабдор шахсларининг қарорини ҳақиқий эмас, ҳаракати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш юзасидан 88 та иш кўриб чиқилган, шундан 32 таси қаноатлантирилган, 41 таси рад этилган, 6 таси кўрмасдан қолдирилган, 9 таси иш юритишдан тугатилган, ушбу тоифадаги ишлар юзасидан 10 та хусусий ажримлар чиқарилган.

Солиқ органи мансабдор шахсларининг қарорини ҳақиқий эмас, ҳаракати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш юзасидан 35 та иш кўриб чиқилган, шикоятларнинг 16 таси қаноатлантирилган, 14 таси рад этилган, 1 таси кўрмасдан қолдирилган, 4 таси иш юритишдан тугатилган, ушбу тоифадаги ишлар юзасидан 4 та хусусий ажримлар чиқарилган.

Суд қарорларининг юқори интанцияда кўрилиши юзасидан қуйида маълумот бериб ўтилади.

Сурхондарё вилоят маъмурий судининг апелляция инстанциясида 2025 йилнинг 6 ойи давомида 63 та иш кўрилган бўлиб, бу ишлардан жами 10 таси (3 таси ажрим) бекор қилинган, 1 та шикоят бўйича апелляция инстанциясида иш юритиш тугатилган, бироқ кўрмасдан қолдирилган ишлар мавжуд эмас. 52 та ишлар бўйича суд қарорлари ўзгаришсиз қолдирилган, ушбу инстанциядаги ишлар юзасидан 12 та хусусий ажримлар чиқарилган.

Шунингдек, кассация инстанциясида жами 25 та иш мазмунан кўрилган бўлиб, 4 таси (1 таси ажрим) бекор қилинган, 21 та ишлар бўйича суд қарорлари ўзгаришсиз қолдирилган бўлиб, ушбу инстанциядаги ишлар юзасидан 5 та хусусий ажримлар чиқарилган

Ушбу давр давомида вилоят маъмурий судининг тафтиш инстанциясида жами 37 та иш мазмунан кўрилган бўлиб, 1 та иш бекор қилинган, 36 та иш бўйича суд қарорлари ўзгаришсиз қолдирилган, тафтиш инстанцияда 5 та хусусий ажримлар чиқарилган.

2025 йилнинг 6 ойи давомида вилоят маъмурий судига жами 188 та мурожаатлар келиб тушган бўлиб, шундан 74 таси шахсий ва сайёр қабул вақтида, 88 таси Ўзбекистон Республикаси Президенти виртуал ва халқ қабулхона орқали шунингдек, 26 та почта ва бошқа алоқа тармоқлари орқали келган.

Ўзбекистон Республикаси Президенти виртуал қабулхонаси орқали ҳамда почта ва бошқа алоқа тармоқлари орқали келиб тушган шундай мазмундаги 41 та мурожаат келиб тушган бўлса, шахсий қабулларда 26 тани ташкил этган.

Аҳолининг ҳуқуқий онги ва саводхонлигини ошириш мақсадида вилоят ва туманлараро судлари судьялари ҳамда ходимлари томонидан 236 маротаба очиқ мулоқот, давра суҳбатлари ўтказилган бўлса, 205 маротаба турли ҳуқуқий мавзуларда оммавий ахборот воситаларида чиқишлар амалга оширилиб, Республикамизда суд-ҳуқуқ соҳасида амалга оширилаётган ишлар билан бир қаторда бошқа ҳуқуқий мавзулар кенг ёритилиб келинмоқда.

Жумладан, 236 та маъруза, давра суҳбатлари, семинар ва конференциялар шаклида ҳуқуқий тарғибот ишлари ўтказилган шундан 140 маротаба аҳоли ўртасида, 47 маротаба корхона ва ташкилотларда, 49 маротаба ўқув муассасаларида ўтказилган.Оммавий ахборот воситаларида жами 205 маротаба чиқишлар қилинган, шундан 59 маротаба радиода, 24 маротаба телевидениеда, 42 маротаба газета ва журналларда, 80 маротаба веб-сайтларда чиқишлар қилинган.

РАХМАТИЛЛА ҒУЛОМОВ,

Сурхондарё вилоят маъмурий суди раиси

ШАРТНОМА ШАРТЛАРИНИ ЛОЗИМ ДАРАЖАДА БАЖАРИШ, ЖАВОБГАРЛИКНИ ИСТИСНО ЭТАДИ

Барчамизга маълумки, буюртмачи ва бажарувчи бирор бир фаолият тури (иш)ни амалга ошириш жараёнидан олдин энг аввало ўз муносабатларини қонунийлаштириб олиши учун улар ўртасида шартнома расмийлаштирилади.

Даъвогар – “МАКС” маъсулияти чекланган жамияти ва жавобгар – “ИКС” МЧЖ ўртасида 2018 йил 28 январь куни №7-сонли техника хизмат кўрсатиш шартномаси расмийлаштирилган.

Шартнома шартларига риоя қилинмаслиги натижасида даъвогар судга ариза билан мурожаат қилиб, жавобгардан 337.816.792 сўм асосий қарз ва 168.908.396 сўм пеня ундириб беришни сўраган.

Мажбуриятлар тарафлар томонидан лозим даражада бажарилмаслиги жавобгарликнинг келиб чиқишига сабаб бўлган.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 8, 234-моддаларига кўра, мажбурият – фуқаролик ҳуқуқий муносабати бўлиб, унга асосан бир шахс (қарздор) бошқа шахс (кредитор) фойдасига муайян ҳаракатни амалга оширишга, чунончи: мол-мулкни топшириш, ишни бажариш, хизматлар кўрсатиш, пул тўлаш ва ҳоказо ёки муайян ҳаракатдан ўзини сақлашга мажбур бўлади, кредитор эса – қарздордан ўзининг мажбуриятларини бажаришни талаб қилиш ҳуқуқига эга бўлади.

Мазкур ҳолатда тарафларнинг мажбуриятлари шартномадан келиб чиққан Фуқаролик кодексининг 703-моддасига кўра, ҳақ эвазига хизмат кўрсатиш шартномаси бўйича ижрочи буюртмачининг топшириғи билан ашёвий шаклда бўлмаган хизматни бажариш (муайян ҳаракатларни қилиш ёки муайян фаолиятни амалга ошириш), буюртмачи эса бу хизмат учун ҳақ тўлаш мажбуриятини олади.

Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2007 йил  15 июндаги “Мажбуриятларни бажармаганлик ёки лозим даражада бажармаганлик учун мулкий жавобгарлик тўғрисидаги фуқаролик қонун ҳужжатларини қўллашнинг айрим масалалари ҳақида”ги Қарорида ҳам бу каби ҳолатларга тушунтириш берилган.

Ўзбекистон Республикаси Иқтисодий процессуал кодекснинг 3-моддасида ҳар қандай манфаатдор шахс ўзининг бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқларини ёхуд қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилиш учун иқтисодий судга (судга) ушбу Кодексда белгиланган тартибда мурожаат қилишга ҳақли эканлиги қайд этилган.

Бу каби ҳолатда даъвогар ўзининг бузилган ҳуқуқини ҳимоя қилинишини сўраб судга мурожаат қилганлиги ва унинг ҳуқуқи ҳамда қонуний манфаатлари лозим даражада ҳимоя қилинганлигига эътиборингизни қаратмоқчи эмасмиз.

Мазкур ҳолатда, жавобгарнинг шартнома шартларига риоя қилмаслиги натижасида жамиятга етказилган зарарни инобатга олиш лозим. Унинг маъсулиятсизлиги оқибатида эса корхонанинг моддий аҳволи сезиларли равишда зиён кўргани ҳам айни ҳақиқат.

Бирор бир ишни бошлашимиздан олдин ўзимизнинг имкониятимизни чамалаб, ишонч билдирган шахснинг ҳожатини чиқариш баробарида ўзимизнинг корхона ҳам моддий манфаатдор бўлишини инобатга олсаккина бошлаган ишларимиз хайрли ҳам баракали бўлади.

Суд Фуқаролик кодексининг 326-моддасига мувофиқ суд қарздор томонидан мажбуриятларнинг бажарилиш даражасини, мажбуриятда иштирок этувчи тарафларнинг мулкий аҳволини, шунингдек кредиторнинг манфаатларини эътиборга олиб, неустойка миқдорини камайтиришга ҳақли.

Шу билан бир қаторда мажбуриятларни бажара олмаганлигининг объектив сабаблари ҳам суд томонидан инобатга олиши мумкин.

Зеро, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 354-моддасида фуқаролар ва юридик шахслар шартнома тузишда эркин эканлиги, шартнома тузишга мажбур қилишга йўл қўйилмаслиги қайд этилган.

Ҳурматли тадбиркорлар шартнома тузиш эркин экан қонун ҳужжатларида юқорида қайд этилган мажбуриятларни бажарилиши, уларни ҳар бир тарафнинг ҳуқуқ ва манфаатларига зарар етказмасдан амалга оширилиши лозим экан берилаётган имтиёзлардан инсофли равишда фойдаланиб ривожланишда ва тараққий этишда давом этиш керак. Акс ҳолда зиммангизга олган мажбуриятни бажармаслигингиз натижасида айбдор бўлиб қолишингиз ҳамда корхонанин касодга учратишингиз ҳам ҳеч гап эмас.

АБДУЛЛА САФАРОВ,

Сурхондарё вилоят суди иқтисодий ишлар бўйича судьяси

ТАДБИРКОРНИНГ БУЗИЛГАН ҲУҚУҚЛАРИ ТИКЛАНДИ

очерк

Иқтисодий суд ишларини юритишдан кўзланган асосий мақсад иқтисодиёт соҳасида корхоналар, муассасалар, ташкилотлар ва фуқароларнинг бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқларини ёхуд қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, иқтисодиёт соҳасида қонунийликни мустаҳкамлаш ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини олишга кўмаклашишдан иборат.

Иқтисодиётнинг асосий ҳаракатлантирувчи кучи ҳисобланган тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳар томонлама ҳимоя қилиш, улар учун қулай тадбиркорлик муҳитини яратиш ва улар иштирокидаги низоларни қонун ҳужжатларига асосан синчковлик билан адолатли кўриб чиқиш муҳим аҳамиятга эга.

Бу борада иқтисодий судлар томонидан ҳам бевосита низоларни кўриб чиқишда тадбиркорлик субъектлари ўзларининг бузилган ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини суд орқали тўлиқ ҳимоя қилишларини таъминлаш мақсадида даъво аризаларидаги ҳар бир ҳолат синчковлик билан ўрганилиб, тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари тикланмоқда.

Фикримизга амалий мисол келтирадиган бўлсак, даъвогар Сурхондарё вилояти қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги соҳасида ҳудудий назорат инспекцияси томонидан Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Тадбиркорлик субъектлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил девонининг Сурхондарё вилояти бўйича ҳудудий шўъбаси билан келишилган ҳолдаги “Текшириш ўтказиш тўғрисида”ги буйруққа асосан жавобгар Термиз шаҳридаги “A.S.B” масъулияти чекланган жамияти томонидан Термиз шаҳар, “Боғишамол” МФЙ, И.Каримов кўчаси ёқасида қурилиш ишлари олиб борилаётган кўп қаватли турар-жой биносининг қурилишида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 20 апрелдаги 200-сонли қарори билан тасдиқланган “Қурилиш соҳасига оид ягона маъмурий-қурилиш Регламенти” талабларига риоя этилиши юзасидан текшириш ўтказилган.

Текшириш натижасида жавобгар томонидан амалдаги қонунчилик талабларига зид равишда қурилиши тугалланмаган объектда қуриш учун лойиҳа-смета ҳужжатлари ишлаб чиқилмасдан, экспертизадан ўтказилмасдан ҳамда белгиланган тартибда “Ягона интерактив давлат хизматлари портали” орқали электрон шаклда рўйхатдан ўтмасдан қурилиш-монтаж ишлари амалга оширилаётганлиги аниқланган ва бу ҳақида далолатнома тузилган.

Жавобгар “A.S.B” масъулияти чекланган жамиятига қурилиш-меъёрий ҳужжатларни қонун ҳужжатлари талабларига мувофиқлаштириш ҳақида юборилган 2024 йил 19 ноябрдаги ҳамда 2024 йил 11 декабрдаги ёзма кўрсатмалар талаблари бажарилмаганлиги муносабати билан Сурхондарё вилояти қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги соҳасида ҳудудий назорат инспекцияси судга даъво аризаси билан мурожаат қилиб, “A.S.B” масъулияти чекланган жамияти томонидан олиб борилаётган кўп қаватли тураржой биносини қурилиш монтаж ишларини тўхтатиш ва қурган шахс томонидан демонтаж ишларини амалга ошириш мажбуриятини юклашни сўраган.

Термиз туманлараро иқтисодий судининг ҳал қилув қарори билан даъвогарнинг даъво аризаси тўлиқ қаноатлантирилиб, суд харажатлари жавобгар зиммасига юклатилган.

Ишни Сурхондарё вилоят суди иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати кассация инстанциясида қайта кўриш жараёнида биринчи инстанция суди томонидан даъво аризасини қаноатлантириш тўғрисида барвақт хулосага келинганлиги аниқланиб, суднинг ҳал қилув қарори бекор қилиниб, даъво аризасининг қаноатлантирилишини рад этиш тўғрисида янги қарор қабул қилинди ҳамда тадбиркорнинг бузилган ҳуқуқлари тикланди.

Хусусан, Сурхондарё вилояти қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги соҳасида ҳудудий назорат инспекцияси томонидан жавобгар “A.S.B” масъулияти чекланган жамияти ушбу объектда пудрат шартномаси асосида фаолият олиб бораётганлиги, аслида объект бошқа бир юридик шахс “Т.М.Р” масъулияти чекланган жамияти номига “Электрон-онлайн аукционларни ташкил этиш” акциядорлик жамиятининг 2023 йил 7 августдаги электрон онлайн-аукцион натижалари бўйича кўп қаватли турар жой биноси қурилиши юзасидан YU 145-963219-cонли баённома расмийлаштирилганлиги ҳамда Архитектура ва шаҳарсозлик кенгашининг 2023 йил 13 декабрдаги хулосаси мавжудлиги ҳолатлари тўлиқ ва атрофлича ўрганилмасдан, судга даъво аризаси тақдим қилинган. Биринчи инстанция суди томонидан эса ушбу ҳолатларга ҳуқуқий баҳо берилмасдан, даъво аризасини қаноатлантириш тўғрисида ҳал қилув қарори қабул қилинган.

Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, иқтисодий судлар томонидан тадбиркорлик субъектлари иштирокида кўрилаётган ҳар бир даъво аризаси қонун ҳужжатлари асосида синчковлик билан кўриб чиқилиши, ишни кўриш жараёнида тадбиркорлик субъектларининг фаолияти қўллаб-қувватланиши ҳамда уларнинг иқтисодий ночор аҳволга тушиб қолишининг олдини олиш учун қонун доирасида барча зарурий чоралар кўрилиши билан бирга, уларда амалдаги қонунларга нисбатан ҳурматда бўлиш ҳамда шартнома интизомига риоя қилиш муносабатини шакллантириш лозим бўлади.

АСҚАР МАМАРАИМОВ,

Сурхондарё вилоят суди иқтисодий ишлар бўйича судьяси

ТУЗАЛИШ ЙЎЛИГА ЎТМАГАН ОҒУФУРУШ

очерк

Гиёҳвандлик – умр заволи. Инсоният тарақиётнинг янги-янги чўққиларини забт этмоқда. Аммо жахонда халқлар, миллатлар келажагига таҳдид туғдирувчи бир қанча омиллар хамон сақланиб қолмоқда. Ана шундай хатарлардан бири гиёҳвандлик балосидир.

Асримизнинг глобал муаммосига айланган ушбу иллатга қарши курашишда ҳар бир фуқаронинг сергаклиги алоҳида ахамият касб этади.

Орамизда шундай инсонлар борки, бу иллат савдоси билан шуғулланганлиги учун узоқ муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазосини ўтаб келиб, ўзига тегишли хулоса чиқармади.

Денов туманида яшовчи Шерзод Ахмедов (исм-фамилия ўзгартирилган) муқаддам Ўзбекистон Республикаси Жинояь кодексининг 270-моддаси 1-қисми ва 25,273-моддаси 5-қисмида назарда тутилган жиноятларни содир этганлиги учун суд томонидан 10 йил 1 ойга озодликдан маҳрум қилиш жазосига судланади. У ушбу жазони ўтаб чиққанини эсидан чиқарди шекилли, ўзига тегишли хулоса чиқармасдан, яна гиёҳвандлик воситаларини сотиш йўлини танлади. 2025 йил 1 март куни тезкор ходимлар томонидан Денов туманидаги “Ораста” тўйхонаси олдида ўтказилган тезкор тадбирда, тадбирга мижоз сифатида киритилган “Х” исмли шахсга 19,19 грамм кўп миқдордаги гашиш гиёҳвандлик воситасини 1.600.000 сўмга сотган вақти жиноят устида ушланади.

Унинг бу қилмиши жиноят ишлари бўйича Бойсун туман судининг очиқ суд мажлисида кўриб чиқилиб, суднинг ҳукми билан Шерзод Ахмедовга 8 йил озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. Шу билан бирга бу гал у Жиноят кодексининг 34-моддаси “а” бандига мувофиқ ўта хавфли рецидивист деб топилди.

Хулоса шуки, қаҳрамонимиз Шерзод Ахмедовга ўхшаб ёш умрингизни хазон қилманг, тўғри йўлдан юринг.

АББОС РАХМАТОВ

Жиноят ишлари бўйича Бойсун туман суди раиси

ЭР ВА ХОТИН МОЛ-МУЛКИНИНГ ШАРТНОМАВИЙ ТАРТИБИ ҚАНДАЙ?

Маълумки, Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 6-бобида эр ва хотин мол-мулкининг шартномавий тартиб қоидалари белгилаб ўтилган.

Унга кўра, никоҳланувчи шахсларнинг ёки эр ва хотиннинг никоҳда бўлган даврида ва (ёки) эр ва хотин никоҳдан ажратилган тақдирда уларнинг мулкий ҳуқуқ ҳамда мажбуриятларини белгиловчи келишуви никоҳ шартномаси деб ҳисобланади.

Никоҳ шартномаси никоҳ давлат рўйхатига олингунига қадар ҳам, шунингдек никоҳ даврида ҳам тузилиши мумкин.

Никоҳ давлат рўйхатига олингунга қадар тузилган никоҳ шартномаси никоҳ давлат рўйхатига олинган кундан бошлаб кучга киради.

Никоҳ шартномаси ёзма шаклда тузилади ва нотариал тартибда тасдиқланиши лозим.

Эр ва хотин никоҳ шартномасига кўра биргаликдаги умумий мулкнинг қонунда белгиланган (ушбу Кодекснинг 23-моддаси) тартибини ўзгартиришга, эр ва хотиннинг барча мол-мулкига, унинг айрим турларига ёхуд эр ва хотиндан ҳар бирининг мол-мулкига нисбатан биргаликдаги, улушли ёки алоҳида эгалик қилиш тартибини ўрнатишга ҳақлидир.

Никоҳ шартномаси эр ва хотиннинг мавжуд мол-мулкига нисбатан ҳам, бўлғуси мол-мулкига нисбатан ҳам тузилиши мумкин.

Эр ва хотин никоҳ шартномасида ўзаро моддий таъминот бериш, оила харажатларини кўтариш, бир-бирининг даромадида иштирок этиш, бошқа шахслар билан мулкий шартномалар тузиш, биргаликда тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиш бўйича ўз ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгилаб олишга, никоҳдан ажралганда эр ва хотиндан ҳар бирига бериладиган мулкни аниқлаб олишга, шунингдек никоҳ шартномасига эр ва хотиннинг мулкий муносабатларига оид бошқа қоидалар киритишга ҳақли.

Никоҳ шартномасида назарда тутилган ҳуқуқ ва мажбуриятлар муайян муддат билан чекланиши ёки муайян шарт-шароитнинг юзага келиши ёхуд келмаслигига боғлиқ қилиб қўйилиши мумкин.

Никоҳ шартномаси эр-хотиннинг ҳуқуқ лаёқати ёки муомала лаёқатини, уларнинг ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилиш учун судга мурожаат қилиш ҳуқуқларини чеклашни, эр-хотин ўртасидаги шахсий номулкий муносабатларни, эр-хотиннинг болаларга нисбатан бўлган ҳуқуқ ва мажбуриятларини тартибга солишни, меҳнатга лаёқатсиз таъминот олишга муҳтож эр ёки хотиннинг ҳуқуқини чекловчи қоидаларни, эр ва хотиндан бирини ўта ноқулай ҳолатга солиб қўювчи ёхуд оила тўғрисидаги қонунчиликнинг нормаларига зид келувчи бошқа шартларни назарда тута олмайди.

Никоҳ шартномаси эр-хотиннинг келишуви билан исталган вақтда ўзгартирилиши ёки бекор қилиниши мумкин. Никоҳ шартномаси қандай шаклда тузилган бўлса, унинг ўзгартирилиши ёки бекор қилиниши ҳам шундай шаклда амалга оширилади.

Никоҳ шартномасини бажаришдан бир томонлама бош тортишга йўл қўйилмайди. Никоҳ шартномаси эр-хотиндан бирининг талаби билан Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексида белгиланган асослар ва тартибда суднинг ҳал қилув қарори билан ўзгартирилиши ёки бекор қилиниши мумкин.

Никоҳ тугатилган пайтдан бошлаб никоҳ шартномасининг амал қилиши ҳам тугайди, никоҳ шартномасида никоҳ тугатилганидан кейинги давр учун назарда тутилган мажбуриятлар бундан мустасно.

Никоҳ шартномаси суд томонидан Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексида назарда тутилган асослар бўйича тўла ёки қисман ҳақиқий эмас деб топилиши мумкин.

Никоҳ шартномасининг шартлари ушбу Кодекс 31-моддаси бешинчи қисмининг талабларига зид келса, суд эр-хотиндан бирининг талабига биноан никоҳ шартномасини тўла ёки қисман ҳақиқий эмас деб топиши мумкин.

Эр (хотин)нинг мажбуриятлари бўйича ҳақ ундириш фақат унинг мол-мулкига қаратилиши мумкин. Ушбу мол-мулк етарли бўлмаган тақдирда ҳақ ундиришни эр-хотиннинг мол-мулкига қаратиш учун кредитор қарздор эр (хотин) улушини эр-хотиннинг умумий мол-мулкидан ажратиб ундириб берилишини талаб қилишга ҳақлидир.

Агар суд эр (хотин)нинг мажбуриятлари бўйича орттирилган барча ашёлар оила эҳтиёжлари учун ишлатилганлигини аниқласа, эр-хотиннинг умумий мажбуриятлари бўйича, шунингдек эр (хотин)нинг мажбуриятлари бўйича ҳақ ундириш эр-хотиннинг умумий мол-мулкига қаратилади. Бу мол-мулк етарли бўлмаган тақдирда эр-хотин кўрсатиб ўтилган мажбуриятлар юзасидан уларнинг ҳар бирига қарашли мол-мулк билан шерик жавобгар бўладилар.

Агар эр-хотиннинг умумий мол-мулки уларнинг бири томонидан жиноий йўл билан топилган маблағ ҳисобига орттирилгани ёки кўпайгани суд ҳукми билан аниқланган бўлса, ҳақни ундириш тегишли равишда эр-хотиннинг умумий мол-мулкига ёки унинг бир қисмига қаратилиши мумкин.

Эр-хотиннинг вояга етмаган болалари етказган зарар учун жавобгарлиги фуқаролик қонунчилиги билан белгиланади.

Эр (хотин) никоҳ шартномаси тузаётгани, уни ўзгартираётгани ёки бекор қилаётгани тўғрисида ўз кредиторини (кредиторларини) хабардор қилиши шарт. Ушбу мажбуриятни бажармаган тақдирда эр ёки хотин, никоҳ шартномаси мазмунидан қатъи назар, ўз мажбуриятлари бўйича жавобгар бўлади.

Қарздор эр (хотин)нинг кредитори (кредиторлари) шароит жиддий ўзгаргани туфайли никоҳ шартномасининг шартларини қонунда белгиланган тартибда ўзгартириш ёки бекор қилишни талаб қилишга ҳақли.

Хулоса ўрнида шуни айтиш лозимки, эр-хотин қонунда йўл қўйиладиган барча мулкий-шартномавий муносабатларга ўзаро киришишга ҳақлидир. Зеро, эр-хотин ўртасида тузилган, улардан бирининг ҳуқуқларини чеклашга қаратилган келишувлар ҳақиқий ҳисобланмайди.

БЕХРУЗ АВАЗОВ,

Сурхондарё вилоят суди судья катта ёрдамчиси

Skip to content