Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг навбатдаги ялпи мажлисида «Ўзбекистон Республикасининг Сув кодексини тасдиқлаш тўғрисида»ги Қонун сенаторлар томонидан муҳокама қилинди.
Таъкидланишича, сўнги йилларда сув муносабатларининг ижтимоий-иқтисодий асослари ўзгариб бораётгани сувга оид қонунчиликни қайта кўриб чиқиш заруратини вужудга келтирмоқда.
Мазкур Қонун билан тасдиқланаётган Ўзбекистон Республикасининг Сув кодексида эса сув муносабатлари соҳасидаги асосий ҳуқуқий ҳужжатлар тизимлаштирилган.
Дарвоқе, сувга доир муносабатларни тартибга солиш соҳасида Вазирлар Маҳкамаси, вазирлик ва идоралар, маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг ваколатлари, вазифа ҳамда функцияларига аниқлик киритиш назарда тутилган бўлиб, бу борада сув хўжалигида давлат-хусусий шериклик механизмларини жорий қилиш шартлари, сув олиш тартибини бузганлик учун жавобгарлик масалалари, сувга доир муносабатларда халқаро ҳамкорликнинг асосий йўналишлари белгилаб берилмоқда.
Бундан ташқари, ушбу Қонун мамлакатнинг сув хавфсизлигига эришишига хизмат қилади. Унда сув тақчиллиги кучайиб бораётган даврда барча иқтисодиёт тармоқлари ҳамда атроф муҳитнинг сувга бўлган эҳтиёжини қондириш, сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш, сув инфратузилмаси ва суғориладиган ерлар ҳолатини яхшилаш каби масалалар қамраб олинган.
Шу айтиш керакки, соҳа бўйича давлат органларининг бир-бирини такрорловчи ваколатлари билан боғлиқ масалалар ҳал қилиниб, сув етказиб берувчилар ва истеъмолчиларининг бу борадаги масъулияти ортади.
Муҳокама якунида Қонун сенаторлар томонидан маъқулланди.
Мухтасар айтганда Сув кодексининг қабул қилиниши сувдан оқилона фойдаланиш, сув ресурсларини самарали бошқариш ва муҳофаза қилишни таъминлайди.
Содир этилган ҳар қандай жиноят жамият учун хатарли иллат ҳисобланади. Ана шу иллатнинг вояга етмаганлар томонидан содир этилиши шу юртнинг эртанги фаровон ҳаётини ўйлаган, нурли келажаги учун қайғурган, тинчлиги ва осойишталигига ўзини дахлдор, деб билган кишини ташвишлантирмаслиги асло мумкин эмас.
Вояга етмаган Гулмурод Эркинов ҳамда Жонибек Жўраевлар (исм-фамилиялар ўзгартирилган) жиноятга қўл уришди, жумаладан, Гулмурод ва Жонибек бир гуруҳга бирлашиб, 2024 йил 05 сентябрь куни тахминан соат 19:45 ларда Ангор тумани ҳудудида фуқаро Карим Рашидовнинг “Некция” русумли транспорт воситасини кўриб қолиб, мазкур автомашинанинг буюмлар солиш учун мўлжалланган қисмидан 600 АҚШ доллари ва 11.000.000 сўм пул маблағларини ўғирлаб кетади. Ўғирлик ортидан тушган пулларни эса ўзларининг шахсий эҳтиёжлари учун ишлатиб юборади.
Жабрланувчи Карим Рашидовнинг мурожаатидан сўнг ўғрини аниқлаш, жиноятни фош этиш юзасидан тезкор чора-тадбирлар кўрилди. Жиноятни очиш эса кўп вақт олмади. Кўп ўтмай ўғрилар ашёвий далиллар билан қўлга олинди. Тергов ҳаракатлари олиб борилди. Етказилган зарар тўланди, судланувчилар жабрланувчидан кечирим сўради.
Жиноят ишлари бўйича Ангор туман суди ўтказилган суд мажлиси жараёнида айбдолр судланувчилар қилмишига яраша жазосини олди.
Таъкидлаш жоизки, ҳар бир инсоннинг бу оламда яшашдан мақсади, орзу-ниятлари бор. Ўз умрини ўзининг яхши хислатлари билан энг аввало ўзига, яқинларига ҳамда атрофдагиларга сарфлашга ярамайдиган, қилмишидан тўғри хулоса чиқармаган, шахснинг ҳолига вой.
ХАДИЧА РАХИМОВА,
Жиноят ишлари бўйича Ангор туман суди тергов судьяси
Муҳтарам Президентимиз жорий йилнинг 5 март куни Коррупцияга қарши курашиш бўйича миллий кенгаш йиғилишида коррупцияга қарши курашиш доимий жараён эканини таъкидлаб, бу борадаги долзарб масалаларни ва келгуси вазифаларни аниқ ҳамда равшан кўрсатиб ўтдилар.
Ўзбекистон Республикаси Олий суди раиси Бахтиёр Исломов раҳбарлигида ҳам мазкур муҳим ва долзарб масалага бағишланган йиғилиш ўтказилди. Мазкур йиғилишда давлатимиз раҳбари Шавкат Мирзиёев томонидан Коррупцияга қарши курашиш миллий кенгаши йиғилишида белгилаб берган вазифалар атрофлича ўрганиб чиқилди.
Шу тариқа Сурхондарё вилоят судида юқорида таъкидланган ҳар иккала муҳим тадбирда таъкидланган масалалар юзасидан судья ҳамда суд аппарати ходимлари иштирокида йиғилиш бўлиб ўтди. Йиғилишда узоқ ҳудудларда жойлашган туманлараро, туман ва шаҳар судлари судьялари ҳамда ходимлари видеоконференцалоқа воситасида иштирок этди.
Вилоят суди раиси йиғилишнинг мазмун-моҳияти, мақсади ва аҳамияти ҳақида батафсил тушунтириш берди. Муҳтарам Президентимиз шу йилнинг 5 март куни Коррупцияга қарши курашиш бўйича миллий кенгаш йиғилишидаги маърузасидан келиб чиқадиган вазифалар, хусусан суд тизимига боғлиқ масалаларга атрофлича тўхталди. Шунингдек, Олий суд раиси раҳбарлигида ўтказилган йиғилишда таъкидланган йўналишлар борасида бирма-бир тушунтиришлар берилди.
Бундан ташқари, Олий суд раисининг Мурожаатномаси ҳар бир судья ва суд ходимининг иш столида бўлиши лозимлиги, уни қайта-қайта ўқиб мағзини уқиш кераклиги таъкидланди.
Шунингдек, вилоят суди раиси ўринбосарлари ва судьялари кун тартибидаги масалалар юзасидан сўзга чиқиб, фикр-мулоҳазалар, мунозара ва таклифлар берилди.
Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг VI-бобида меҳнат шартномасига таъриф берилган бўлиб, ушбу кодекснинг 72-моддасига кўра, меҳнат шартномаси ходим билан иш берувчи ўртасида муайян мутахассислик, малака, лавозим бўйича ишни ички меҳнат тартибига бўйсунган ҳолда тарафлар келишуви, шунингдек меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ва бошқа норматив ҳужжатлар билан белгиланган шартлар асосида ҳақ эвазига бажариш ҳақидаги келишувдир.
Ходим ва иш берувчи меҳнат шартномасининг тарафлари бўлиб ҳисобланадилар.
Меҳнат шартномасини тузиш ҳақидаги келишувдан олдин қўшимча ҳолатлар (танловдан ўтиш, лавозимга сайланиш ва бошқалар) бўлиши мумкин. Ходим ўриндошлик асосида ишлаш тўғрисида қонунчиликда белгиланган тартиблар асосида меҳнат шартномалари тузиши мумкин.
Шунингдек, меҳнат шартномасининг мазмуни тарафлар келишуви бўйича, шунингдек меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ва бошқа норматив ҳужжатлар билан белгиланади.
Меҳнат шартномаси тарафларининг келишуви билан қуйидагилар белгиланади:
-иш жойи (корхона ёки унинг бўлинмаси);
-ходимнинг меҳнат вазифаси – мутахассислиги, малакаси, у ишлайдиган лавозим;
-ишнинг бошланиш куни;
-меҳнат шартномаси муайян муддатга тузилганда унинг амал қилиш муддати;
-меҳнат ҳақи миқдори ва меҳнатнинг бошқа шартлари.
Меҳнат шартномасини тузиш пайтида ходимларнинг қонун ҳужжатлари ва бошқа норматив ҳужжатлар билан белгиланган меҳнат ҳуқуқлари ва кафолатлари даражаси пасайтирилиши мумкин эмас.
Меҳнат шартномаси фақатгина ёзма шаклда тузилади ва меҳнат шартномасининг шакли Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати томонидан белгиланган тартибда тасдиқланадиган намунавий шартномани ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилади.
Меҳнат шартномаси бир хил кучга эга бўлган камида икки нусхада тузилади ва ҳар бир тарафга сақлаш учун топширилади.
Меҳнат шартномасида албатта тарафларнинг манзиллари кўрсатилиши керак.
Меҳнат шартномаси ходим ва ишга қабул қилиш ҳуқуқига эга бўлган мансабдор шахснинг имзолари билан мустаҳкамланиб, имзоланган муддати қайд этиб қўйилади. Мансабдор шахснинг имзоси имзонинг ҳақиқий ва ваколатли эканлигини таъкидлаш тариқасида корхона муҳри билан (муҳр мавжуд бўлган тақдирда) тасдиқланади.
Меҳнат шартномалари номуайян муддатга, беш йилдан ортиқ бўлмаган муайян муддатга ва муайян ишни бажариш вақтига мўлжаллаб тузилиши мумкин.
Агар меҳнат шартномасида унинг амал қилиш муддати кўрсатилмаган бўлса, меҳнат шартномаси номуайян муддатга тузилган деб ҳисобланади.
Номуайян муддатга тузилган меҳнат шартномаси ходимнинг розилигисиз муайян муддатга, шунингдек муайян ишни бажариш вақтига мўлжаллаб қайта тузилиши мумкин эмас.
Муддатли меҳнат шартномалари:
-бажарилажак ишнинг хусусияти, уни бажариш шартлари ёки ходимнинг манфаатларини ҳисобга олган тарзда, номуайян муддатга мўлжалланган меҳнат шартномаларини тузиш мумкин бўлмаган ҳолларда;
-корхона раҳбари, унинг ўринбосарлари, бош бухгалтер билан, корхонада бош бухгалтер лавозими бўлмаган тақдирда эса, бош бухгалтер вазифасини бажарувчи ходим билан;
-қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда тузилиши мумкин.
Таъкидлаш жоизки, меҳнат шартномаси ходим билан иш берувчи ўртасида норматив ҳужжатлар билан белгиланган шартлар асосида ҳақ эвазига бажариш ҳақидаги келишув ҳисобланади.
Мамлакатимизда онани, хонадонларимиз файзи бўлган хотин-қизларни улуғлаш давлатимиз белгилаб олган сиёсатнинг муҳим йўналишига айланган.
Барчамизга маълумки, Президентимиз ташаббуси билан оила институтини мустаҳкамлаб, хотин-қизларнинг қонуний ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлаш, қобилият ва салоҳиятини рўёбга чиқариш, оналик ва болаликни ҳимоя қилишга қаратилаётган юксак эътибор жамиятда аёлларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллигини кучайтиришда ўз самараларини бермоқда.
Маълумотларга кўра, айни пайтда Сурхондарё вилоятида 1,5 миллион ортиқ хотин-қиз яшайди, яъни 49 фоиздан ортиғи хотин-қизлардир. Вилоятимизда мунис онахону бувижонлар, дилбар опа-сингилларнинг жамиятдаги ўрнини мустаҳкамлаб, уларнинг қалбида чечак отаётган орзу-истакларини рўёбга чиқариш юзасидан кенг кўламли ишлар амалга оширилмоқда. Давлат ва жамоат ташкилотларида хизмат қилаётган, далада ишлаётган хотин-қизлар меҳнати алоҳида эътироф этилмоқда. Ватанимиз тараққиётига муносиб ҳисса қўшиш орзуси билан олий таълим муассасаларида касб ўрганаётган хотин-қизларнинг контракт тўловларини тўлашга ёрдам кўрсатилмоқда. Изланиб, турли соҳаларда илмий иш қилишни, олима бўлишни кўнглига туккан хотин-қизларнинг магистратурада ўқишни давом эттириши учун ҳам контракт пуллари тўлаб берилаётир. Кам таъминланган оилалар ва ёрдамга муҳтож хотин-қизларга моддий, маънавий кўмак берилмоқда.
8 март –Халқаро хотин-қизлар куни муносабати билан Сурхондарёда бошланган турли тадбирлар ҳам мўътабар онахону момоларимизга, дилбар опа-сингилларимизга кўрсатилаётган юксак эътиборнинг амалдаги ифодасидир.
Баҳорнинг илк айёми, гўзаллик шодиёнаси арафасида меҳнат жамоаларида ўтказилаётган байрам тадбирлари қалбларга фахр, кўнгилларга қувонч улашмоқда. Тинч, осуда ва инсон қадри улуғланаётган Ватанда яшаётганидан шукроналик ҳиссини юксалтираётир. Ана шундай шодиёналардан бири Сурхондарё вилоят судида бўлиб ўтди.
Соҳада хизмат қилаётган хотин-қизлар шарафланган тантанали тадбирда вилоят суди раиси Аблқосим Рузиқулов суд тизимида фаолият юритаётган хотин-қизларга байрам табригини ўқиб эшиттирди.
Сурхондарё вилояти судларида 6 нафар судья, 88 нафар ходим хотин-қиз хизмат қилиб, одил судловни амалга ошириш ва адолатли жамият барпо этишга муносиб ҳисса қўшаётир.
–Суд тизимида 41 йилдан буён хизмат қиламан,–дейди Сурхондарё вилоят суди судьяси Дилором Алмуратова. – Сўнгги йилларда суд тизимида катта ислоҳотлар амалга оширилди. Соҳада биз хотин-қизларнинг меҳнат қилишимиз учун ҳам кенг имкониятлар яратиб берилди. Байрамлар арафасида камтарона меҳнатларимиз алоҳида эътиборга олиниб, улуғланаётганидан ҳам фаҳр-ифтихор ҳиссини туямиз. Тизимда меҳнат қилаётган хотин-қизлар сафининг ортиб бораётгани қонун устуворлигини, гендер тенгликни таъминлаш ва хотин-қизлар ҳуқуқларини ҳимоя қилишда юз берган ўзгаришларга яққол мисол бўла олади ва одил судлов таъминланаётганидан қувончим чексиз.
Тадбирда судга мурожаат билан келган фуқароларни қабул қилишда юксак муомала маданиятига риоя этиш, белгиланган қонун-қоида талабларидан оғишмаслик, судьялар ва ходимлар доимий равишда ўз билим ҳамда тажрибасини ошириб боришлари зарурлиги каби масалалар бўйича фикр билдирилди.
Шунингдек, одил судловни амалга ошириш орқали фуқаролар ва юридик шахсларнинг Конституция билан кафолатланган ҳуқуқ ва эркинликлари, қонуний манфаатларини тўлақонли ҳимоя қилиш, фаолиятдаги камчиликларни бартараф этиш орқали ягона суд амалиётини шакллантириш, Судьялар одоби кодекси қоида ва талабларидан оғишмаслик масалалари хусусида сўз юритилди.
Хусусан, одоб-ахлоқ қоидаларига риоя этилмаслик ҳолатларни олдини олиш мақсадида судьяларга судьялик қасамёди, Судьялар одоби кодекси ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган меъёрларга қатъий ва оғишмай амал қилишлари, ҳалол ва виждонан фаолият олиб боришлари, одил судловни ҳамда ўз вазифаларини амалга оширишда қонунийлик, одиллик, инсонпарварлик, холислик ва ростгўйлик тамойилларига риоя қилишлари, судьялар томонидан ҳар бир суд ходимининг фаолияти устидан назорат ўрнатилиб, ходимларнинг ишдан ташқари вақтларда улар қандай ишлар билан машғул бўлаётганликларидан хабардор бўлиб, бу борада ходимларнинг ота-оналари иштирокида йиғилишлар ўтказиб боришлари лозимлиги, коррупцияга қарши курашиш борасида ишлар самарадорлигини янада ошириб бориш зарурлиги таъкидланди.
Мулоқотда сўз олганлар суд ҳокимиятининг обрўйи ва нуфузини сақлаш ҳар бир судья ва ходимнинг мажбурияти эканлигини қайд этган ҳолда, тизимнинг барча вакиллари судьянинг холислиги, мустақиллиги ва беғаразлигига шубҳа туғдириши мумкин бўлган ҳар қандай хатти-ҳаракатлардан ўзини тийишлари шартлигини таъкидлади.
Меҳнатга лаёқатсизлик тушунчаси меҳнат муносабатларини тартибга солувчи ҳуқуқий нормаларнинг ажралмас қисмларидан бири ҳисобланади. Ҳеч бир инсон саломатлиги билан боғлиқ муаммоларга дуч келмаслик бўйича кафолатларга эга эмас. Ана шундай ҳолатларда ташкилот, корхона ва муассасаларда меҳнат фаолиятини юритиб келувчи ходимлар ва иш берувчилар ўртасида меҳнат муносабатлари билан боғлиқ ҳуқуқий муаммолар юзага келиши мумкин.
Бу каби ҳолатлар юз берганида ходим ўзининг касаллиги ва бошқа узрли сабаблар туфайли вақтинча меҳнат вазифаларини бажара олмаслигини исботлаши зарур ҳисобланади. Ўз саломатлиги ёки оила аъзоларидан бирининг саломатлигидаги муаммолар сабабли меҳнат мажбуриятларини бажара олмаган шахс томонидан ушбу ҳолатнинг узрли эканлигини исботлаш учун иш берувчи томонидан меҳнатга лаёқатсизлик варақаси талаб қилинади.
Меҳнатга лаёқатсизлик варақаси – шахсни ишдан озод қилиш, вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик нафақаси ёки ҳомиладорлик ва туғиш нафақаси тўлаш учун асос бўладиган ҳамда вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик билан кечадиган касалланишнинг ҳисоби юритиладиган ҳужжат ҳисобланади.
Ўзбекистон Республикаси Қонунчилигига кўра меҳнат муносабатлари билан боғлиқ қуйидаги ҳолатлар меҳнатга лаёқатсизлик варақаси билан тасдиқланиши лозим:
-соғлиғи ҳолатига кўра бошқа ишга ўтказиш учун ва карантин туфайли меҳнатга вақтинча лаёқатсизлигини экспертиза қилиш натижаларига кўра аниқланган меҳнатга лаёқатсизлик ҳолати.
Меҳнатга лаёқатсизлик варақасини бериш бўйича ваколатли давлат органи давлат соғлиқни сақлаш тизими даволаш профилактика-муассасалари ҳамда вазирлик, идоралар ва бошқа давлат ташкилотларига қарашли даволаш-профилактика муассасалари ҳисобланади.
Меҳнатга лаёқатсизлик варақалари Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирининг 2015 йил 20 мартдаги 25-сонли буйруғига Иловада кўрсатиб ўтилган шаклда расмийлаштирилади.
-иш ҳақи сақланмаган ҳолда меҳнат таътилида бўлган шахсларга;
-ҳарбий хизматчиларга.
Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодекасининг 286-моддасига кўра, иш берувчи ходимга унинг ўз меҳнат мажбуриятларини бажариши билан боғлиқ ҳолда ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодиса ёки касб касаллиги натижасида вақтинча меҳнатга лаёқатсиз бўлиб қолганида унга ушбу ҳолат билан боғлиқ харажатларни компенсация қилиб бериши лозимлиги белгиланган.
Таъкидлаш жоизки Меҳнат кодекси нормалари ҳамда меҳнатга лаёқатсизлик билан боғлиқ муносабатларни тартибга солувчи бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларга риоя қилиш иш берувчи ва ходим ўртасида меҳнат муносабатлари билан боғлиқ тушунмовчиликлар юзага келишининг олдини олишга ва меҳнат низоларининг камайишига хизмат қилиши шубҳасиздир.
Болаларни муносиб ҳаёт шароитлари билан таъминлаш ота-онанинг энг муҳим бурчи ҳисобланса-да, бу бурчни барча ота-она ҳам бир хил англамайди, ҳатто баъзи ҳолатларда эса бундан бош тортади. Натижада судларда турди низолар келиб чиқади.
Дарҳақиқат, болалар тарбияси билан боғлиқ бўлган низоларнинг судлар томонидан тўғри ҳал этилиши ота-оналарнинг ва болалар ҳуқуқларининг муҳофазасини, ота-оналарнинг болаларини тарбиялашдаги масъулиятлари оширилишини таъминлашга имконият туғдиради, ота-оналарнинг болалари манфаатларига зид бўлган ҳуқуқларидан фойдаланишларига барҳам беради, вояга етмаганлар қонунбузарликларининг олдини олиш чоралардан бири бўлиб ҳисобланади.
Никоҳдан ажратиш ҳақидаги ишларни кўриб чиқаётган суд тарафлар ўртасидаги болаларни ким билан яшашини, болани кимнинг тарбиясида қолдириш масаласини ҳал қилади. Бу борада судлар Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 1998 йил 11 сентябрдаги 23-сонли “Болалар тарбияси билан боғлиқ бўлган низоларни ҳал қилишда судлар томонидан қонунларни қўллаш амалиёти тўғрисида”ги қарори тушунтиришларига риоя қиладилар.
Никоҳдан суд тартибида ажратилаётганда эр ва хотин вояга етмаган болаларни ким билан яшаши, болаларга ва (ёки) меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож эр ёки хотинга таъминот бериш учун маблағ тўлаш тартиби, бу маблағнинг миқдори ёхуд эр-хотиннинг умумий мол-мулкини бўлишга доир келишувини кўриб чиқиш учун судга тақдим қилишлари мумкин.
Суд амалиётига мурожаат этсак, даъвогар Умар Мавлонов (исм-фамилиялар ўзгартирилган) жавобгарлар Салима Юнусова, Хамза Юнусов ва Зулфия Рахматоваларга нисбатан судга даъво ариза билан мурожаат қилиб, унда икки нафар фарзандини ўзининг тарбиясига олиб беришни сўраган.
Судлов ҳайъатининг тегишли ажрими билан ўзгаришсиз қолдирилган туманлараро судининг ҳал қилув қарорига кўра, даъвогар Умар Мавлоновнинг даъво талаби рад қилинган.
Тарафлар 2010 йил 11 майда қонуний никоҳдан ўтишган, ўрталарида икки нафар 2010 йил 24 августда туғилган Замира ва 2012 йил 7 майда туғилган Зохид исмли фарзандлари бор. Тарафлар ўзаро келишмовчиликлар сабабли ажрашиб алоҳида-алоҳида яшаб келади.
Даъвогар Умар Мавлонов 2011 йилда Россия Федерациясига кетиб 2018 йил август ойида қайтиб келади.
Биринчи инстанция судида психолог иштирокида сўралган вояга етмаган даъвогарнинг Замира ва Зохид исмли фарзандлари бобо-бувиси ва онаси билан бирга яшашни хоҳлашлиги, отасига боришни хоҳламаслигини баён этишган.
Васийлик ва ҳомийлик органининг хулосаларида тарафларнинг турар-жойларида болаларни тарбиялаш учун барча шароитлар етарли эканлиги баён этилиб, ҳар икки тараф ҳам болаларни ўз тарбиясига олиш юзасидан ижобий тавсифланган.
Амалдаги Ўзбекистон Республикаси Оила кодекисининг 71-моддасига кўра, ота-она ўз болаларига нисбатан тенг ҳуқуқ ва мажбуриятларга эгадир.
Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 75-моддасида, ота-она алоҳида яшаганда болаларнинг қаерда яшаши ота-онанинг келишувига биноан белгиланади. Ота-она ўртасида келишув бўлмаса, низо суд томонидан болалар манфаатларидан келиб чиқиб, уларнинг фикрини ҳисобга олган ҳолда ҳал этилади. Бунда суд, боланинг ота-онадан, ака-ука, опа-сингилларидан қайси бирига боғланиб қолганлигини, боланинг ёшини, ота-онасининг ахлоқий ва бошқа шахсий фазилатларини, ота-онанинг ҳар бири билан бола ўртасидаги муносабатларни, болани тарбиялаш ва унинг камолоти учун шарт-шароитлар (ота-онасининг машғулот тури, иш тартиби, моддий ҳамда оилавий аҳволи ва бошқалар) яратиш имкониятини ҳисобга олиши белгиланган.
Даъво аризада ва кассация шикоятида жавобгар яъни, турмуш ўртоғи Салима Юнусова ҳозирги вақтда Россия давлатида эканлиги, қайнонаси Зулфия Рахматова фарзандларини унга кўрсатмасдан, оталик меҳридан жудо қилаётганлиги баён этилган.
Бироқ, даъвогар Умар Мавлонов Россия давлатига кетган вақтида Замира исмли фарзанди ҳали бир ёшга тўлмаган, Зохид исмли фарзанди эса ҳали туғилмаган бўлган.
Бу эса, даъвогар Умар Мавлоновнинг фарзандларининг тарбиясида деярли иштирок этмаганлигини тасдиқлайди.
Бундан ташқари, даъвогар Умар Мавлонов Россия давлатидан қайтиб келгач бир йилдан ортиқ вақт давомида фарзандларининг тарбияси билан қизиқмаган ёки фарзандларини ўз тарбиясига олиш ҳақида судга даъво билан мурожаат этмаган. Умар узоқ вақт мобайнида фарзандлари билан кўришиш учун ҳаракат қилмаган. Шу сабабли вояга етмаган болаларни ҳозирда отасига олиб бериш болаларнинг руҳиятига салбий таъсир этиши мумкин.
Судлар тарафларнинг вояга етмаган фарзандларининг манфаатлари ва хоҳишларини инобатга олиб, болаларни жавобгарларнинг қарамоғида қолдириш ҳақида тўхтамга келган.
Хулоса қилиб айтганда, суд жараёнида боланинг ота-онадан қайси бири болаларига нисбатан кўпроқ ғамхўрлик ва эътибор кўрсатаётганлиги, болаларнинг ёши ва ота-онадан қайси бирига кўнгил қўйганлиги, ота-онанинг аҳлоқий ва бошқа шахсий фазилатлари, ота-онанинг ҳар бири билан бола ўртасидаги муносабатлари, болани тарбиялаш ва унинг камолоти учун шарт-шароитлар яратиш имкониятини инобатга олишлари муҳим ҳисобланади.
-сохта никоҳ тузилганда, яъни эр-хотин ёки улардан бири оила қуриш мақсадини кўзламай никоҳ қайд қилдирганда;
-никоҳланувчи шахслардан бири таносил касаллиги ёки одамнинг иммунитет танқислиги вируси (ОИВ касаллиги) борлигини иккинчисидан яширганда, агар иккинчиси судга шундай талаб билан мурожаат этса.
Никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш фақат суд тартибида амалга оширилади.
Никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш ҳақида суднинг қонуний кучга кирган ҳал қилув қароридан нусха берилаётганда паспортга ёки шахсни тасдиқловчи бошқа ҳужжатга тегишли белги қўйилади.
Никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш ҳақида суд чиқарган ҳал қилув қарори қонуний кучга киргач, ўн кун ичида ундан кўчирма никоҳ тузилганлиги рўйхатга олинган жойдаги фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органига юборилади.
Никоҳ ёшига етмаган шахс билан тузилган никоҳ ҳали никоҳ ёшига етмай никоҳга кирган шахснинг манфаатлари талаб қилган ҳолларда ҳақиқий эмас деб топилиши мумкин. Бундай никоҳни ҳақиқий эмас деб топишни никоҳ ёшига етмай никоҳга кирган шахс, унинг она-отаси ёки ҳомийси, шунингдек васийлик ва ҳомийлик органи ҳамда прокурор талаб қилишга ҳақлидир.
Иш судда ҳал қилиниш пайтигача эр ёки хотин никоҳ ёшига етган бўлса, никоҳ фақат унинг талаби билан ҳақиқий эмас деб топилиши мумкин.
Эр-хотиндан бири никоҳ ёшига етмаганлиги туфайли никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисидаги иш, агар эр-хотин (улардан бири) иш судда кўрилаётган пайтда никоҳ ёшига етмаган бўлса, васийлик ва ҳомийлик органининг иштирокида кўриб чиқилади.
Оила кодекснинг 16-моддасида кўрсатилган ҳолатлар мавжуд бўлганда тузилган никоҳ ҳақиқий эмас деб топилади.
Агар иш ҳал қилиниш пайтигача никоҳни тузиш учун монелик қиладиган ҳолатлар тугаган бўлса, суд никоҳни ўша ҳолатлар тугаган пайтдан бошлаб ҳақиқий деб топишга ҳақли.
Шунингдек, Оила кодекснинг 16-моддасида кўрсатилган асослар бўйича никоҳни ҳақиқий эмас деб топишни эр-хотин, шу никоҳнинг тузилиши натижасида ҳуқуқлари бузилган шахслар, шунингдек васийлик ва ҳомийлик органи ҳамда прокурор талаб қилишга ҳақлидир.
Муомалага лаёқатсиз деб топилган шахс билан тузилган никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисидаги ишни суд васийлик ва ҳомийлик органининг иштирокида кўриб чиқади.
Мажбурлаб тузилган никоҳ жабрланувчи (унинг қонуний вакиллари) ёки прокурорнинг аризаси бўйича ҳақиқий эмас деб топилиши мумкин.
Эр-хотин сохта никоҳ қайд қилдирган ва оила қурмаган бўлсалар, никоҳ ҳақиқий эмас деб топилиши мумкин.
Сохта никоҳни ҳақиқий эмас деб топишни прокурор талаб қилишга ҳақли, эр (хотин) оила қуриш мақсадисиз никоҳга кирган ҳолларда эса, бундай талаб хотин (эр) томонидан ҳам қўйилиши мумкин.
Суд томонидан ҳақиқий эмас деб топилган никоҳ тузилган вақтидан бошлаб ҳақиқий эмас деб ҳисобланади.
Никоҳнинг ҳақиқий эмас деб топилиши шундай никоҳдан туғилган ёки никоҳ ҳақиқий эмас деб топилган кундан кейин уч юз кун ичида туғилган болаларнинг ҳуқуқларига таъсир этмайди.
Суд никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисида ҳал қилув қарори чиқаришда шундай никоҳ тузилиши билан ҳуқуқи бузилган эр (хотин)ни (инсофли эр (хотин)ни) ушбу Кодекснинг 118 ва 119-моддаларига мувофиқ хотин ёки эридан таъминот олиш ҳуқуқига эга деб топишга ҳақлидир, никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш вақтига қадар биргаликда орттирилган мол-мулкни бўлишга нисбатан эса, ушбу Кодекснинг 23, 27 ва 28-моддаларида белгиланган қоидаларни татбиқ этишга, шунингдек никоҳ шартномасини тўла ёки қисман ҳақиқий деб топишга ҳақлидир.
Инсофли эр (хотин) ўзига етказилган моддий ва маънавий зарарни қоплашни фуқаролик қонунчилигида назарда тутилган қоидалар бўйича талаб қилишга ҳақли.
Инсофли эр (хотин) никоҳ ҳақиқий эмас деб топилганда, никоҳ тузиш давлат рўйхатига олинган вақтда танлаган фамилиясини сақлаб қолишга ҳақлидир.
Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш лозимки, никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш фақат суд тартибида амалга оширилади. Ҳақиқий эмас деб топилган никоҳ эр-хотин учун Оила Кодексда белгиланган шахсий ва мулкий ҳуқуқ ҳамда мажбуриятларни вужудга келтирмайди. Никоҳи ҳақиқий эмас деб топилган шахсларнинг мулкий ҳуқуқий муносабатлари Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодекси билан тартибга солинади.
Сурхондарё вилоят суди, вилоят судларидаги бўш иш ўринлар (вакант лавозимлар)га ишга қабул қилиш юзасидан танлов эълон қилади.
Бўш иш ўринлар (вакант лавозимлар):
Жиноят ишлари бўйича Бойсун туман суди – Архивариус
Фуқаролик ишлари бўйича Термиз туманлараро суди – Судья ёрдамчиси
Фуқаролик ишлари бўйича Термиз туманлараро суди – Судья ёрдамчиси
Фуқаролик ишлари бўйича Денов туманлараро суди – Судья ёрдамчиси
Фуқаролик ишлари бўйича Термиз туманлараро суди – Архив мудири
Фуқаролик ишлари бўйича Сариосиё туманлараро суди – Архив мудири
Лавозим бўйича номзодга қўйилган талаблар:
а) Номзодлар юқори малакали, хорижий тилларни (қоида тариқасида) биладиган, вакант лавозим учун зарур билимга ва бенуқсон обрў-эътиборга эга олий юридик маълумотли Ўзбекистон Республикаси фуқароси бўлиши шарт.
Тақдим этиладиган ҳужжатларнинг рўйхати:
Ариза;
а) номзоднинг маълумотномаси ва яқин қариндошлари тўғрисида маълумотнома;
б) диплом (дипломдан кўчирма)нинг нусхаси, чет элда ўқиганлиги тўғрисида дипломга эса, диплом тан олинганлиги ва нострификация қилинганлигини тасдиқловчи гувоҳнома (агарда номзод олий таълим муассасасида ўқиётган бўлса, ўқиш жойидан маълумотнома);
