ОДАМ САВДОСИ ҚУРБОНИ
Жамиятимизда сўнги йилларда одам савдоси билан боғлиқ жиноятлар сони йилдан йилга ошмоқда. Ушбу турдаги жиноятларни содир этилиши нафақат ўзга шахсгнинг ҳуқуқлари, балки Конститутцияда белгиланган яшаш ва унга узвий боғлиқ бўлган бошқа ҳуқуқларини ҳам чеклайди.
Бу каби жиноятларни содир этилишида хаттоки ўз фарзандини сотиб юбориш ҳолатлари ҳам кузатилмоқда.
Фикримизни бир жиноят иши тафсилотига қаратмоқчимиз.
Дастлабки тергов органи ҳужжатларига кўра, Махмадиёрова Барчин (исм фамилялар ўзгартирилган) ўзининг фарзанди бўлган 2024 йил 25 январь куни туғилган Махмадиёрова Маликани ўзининг жиноий шериги бўлган Алишерова Машхура билан бир гуруҳга бирлашган холда сотиш орқали моддий бойлик орттириш ҳамда мулкий манфаат кўришни мақсад қилиб, ўзларининг жиноий режасини тузишиб, ушбу жиноий режасини амалга ошириш мақсади йўлида, ўзларига олдиндан таниш бўлмаган Музработ тумани “Халқ йўли” маҳалласида яшовчи Хайитова Дилоромга ўзларида соталидаган чақалоқ борлигини маълум қилиб, 2024 йил 29 январь куни Термиз шаҳар “Боғишамол” маҳалласида жойлашган “Турон” номли ошхонада ўзининг жиноий шериги Машхура Алишерова билан биргаликда ўзининг фарзанди бўлган Малика Махмадиёрованинг ўн саккиз ёшга тўлмаганлигини олдиндан билгани ҳолда ушбу фарзандини Дилором Хайитовага 25 миллион сўм эвазига сотишган вақтда тезкор тадбир иштирокчилари томонидан ушланди.
Ушбу ҳолат юзасидан жиноят ишлари бўйича Термиз шаҳар суди томонидан кўриб чиқилган жиноят иши юзасидан суднинг тегишли ҳукми билан судланувчилар Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 135-моддаси 3-қисми “а” банди билан айбдор деб топилиб, уларнинг аёл эканлиги, қилмишларига пушаймонлиги, биринчи маротаба жиноят содир этганлигини инобатга олиб, уларга нисбатан Жиноят кодексининг 57-моддаси қўлланилиб, 6 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.
Мазкур суднинг ҳукмига нисбатан судланувчилар ва уларнинг адвокатлари томонидан келтирилган апелляция шикояти жиноят иши билан биргаликда Сурхондарё вилоят суди жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати томонидан кўриб чиқилиб, биринчи босқич суди ҳукми судланувчиларнинг жиноий ҳаракатларини тўғри квалификация қилиб, уларга нисбатан жазо тури ва миқдорини белгилашда, айбдорларнинг шахсига, шунингдек жазони енгиллаштирувчи ва оғирлаштирувчи ҳолатларига мувофиқ ҳолатларига, шахсларини, содир этилган жиноятнинг хусусияти ва ижтимоий хавфлилик даражасини эътиборга олиб, қилмишларига мувофиқ озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланиб, қонуний, адолатли ва асосли тўхтамга келган, деб хулоса қилинган ҳамда суд ҳукмини ўзгаришсиз, келтирилган апелляция шикоятларини қаноатлантирмасдан қолдирилган.
Инсоннинг шахсий ҳуқуқи ва эркинлиги бу ҳар бир шахснинг Конститутцияда белгилаб қўйилган ҳуқуқи саналади. Зеро, янги таҳрирда қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Конститутциясининг 26-моддасида “Инсоннинг шаъни ва қадр-қиммати дахлсиздир. Ҳеч нарса уларни камситиш учун асос бўлиши мумкин эмас. Ҳеч ким қийноққа солиниши, зўравонликка, бошқа шафқатсиз, ғайриинсоний ёки инсон қадр-қимматини камситувчи муомалага ёхуд жазога дучор этилиши мумкин эмас” деб кўрсатилган.
Шу жиҳатдан мазкур нормаларга амал қилган ҳолда “Одам савдоси” каби жиноятларни олдини олиш, бу турдаги жиноятларга қарши кескин курашиш, жамиятда соғлом муҳитни шакллантириш ҳозирги куннинг муҳим устувор вазифаси ҳисобланади.
БОТИР НОРМУРОДОВ,
Сурхондарё вилоят суди судья катта ёрдамчиси