МУРОЖААТ СУДДА ЎЗ ЕЧИМИНИ ТОПДИ
Меҳнат ҳуқуқи – инсон ҳуқуқларининг асосий ҳуқуқи ҳисобланиб, бунда ишсизликдан ҳимояланиш, ҳеч бир камситишсиз тенг ҳақ олиш ҳуқуқи қонун томонидан ҳимоя қилинади.
Дарҳақиқат, ходимни ишга тиклаш тўғрисидаги суднинг қонуний кучга кирган қарори маъмурият учун мажбурий бўлиб, бунда ходимнинг бузилган ҳуқуқи тикланибгина қолмай, мажбуран ишга чиқмаган кунлари учун ҳақ ҳам тўланади. Ваҳоланки, ходимни ноқонуний ишдан бўшатиш мансабдор шахсларнинг маъмурий, интизомий ва бошқа турдаги жавобгарлигини келтириб чиқаради. Бундай ҳоллар содир бўлмаслиги эса дастлаб иш берувчининг ўз ходимининг меҳнат ҳуқуқи олдидаги масъулиятни англаш ҳисси билан боғлиқдир.
Эътиборингизни бир судда ўз ечимини топган бир низога қаратсак.
Сурхондарё вилоят Камбағалликни қисқартириш ва бандлик бош бошқармаси Давлат меҳнат инспекциясининг фуқаро Гулчехра Бобоева (исм-фамилия ўзгартирилган) манфаатида жавобгар Сурхондарё вилоят ОИТСга қарши кураш марказига нисбатан буйруқни бекор қилиш, ишга тиклаш ҳамда мажбурий прогул даври учун иш ҳақи ҳамда маънавий зарар учун компенсация ундириш ҳақида”ги даъво аризаси билан фуқаролик ишлари бўйича Термиз туманлараро судига мурожаат қилади.
Судда жавобгар вакиллари яъни, Сурхондарё вилоят ОИТСга қарши кураш маркази вакиллари Сурхондарё вилоят ОИТСга қарши кураш марказининг буйруғини асосли деб ҳисоблаб, даъвони тан олмасдан, ўз тушунтиришида Гулчехра Бобоевани иш билан таъминлаш имкони йўқлигини билдиради.
Аниқланишича, даъвогар Гулчехра Бобоева марказда Иқтисодчи лавозимида ишлаб келган. Бироқ, у билан Сурхондарё вилояти ОИТСга қарши кураш маркази ўртасида тузилган меҳнат шартномаси иш берувчининг 2024 йил 26 февралдаги 41-5Н- сонли буйруғи билан, Меҳнат кодексининг 160-моддасига асосан, ходимнинг ташаббусига кўра, 2024 йил 26-февраль кунидан бекор қилинган.
Амалдаги меҳнат қонунчилигига кўра, ходим номуайян муддатга тузилган меҳнат шартномасини, шунингдек муддати тугагунига қадар муддатли меҳнат шартномасини ўн тўрт календар кун олдин бу ҳақда иш берувчини ёзма шаклда огоҳлантирган ҳолда бекор қилишга ҳақли эканлиги ва огоҳлантириш муддатининг ўтиши иш берувчи томонидан ходимнинг меҳнат шартномасини бекор қилиш тўғрисидаги аризаси олинганидан сўнг кейинги кунда бошланиши қайд этилган.
Ҳолбуки, Гулчехра Бобоевага берилган огоҳлантириш муддати 27 февраль кунидан бошланиши ҳамда 14 календарь кунлик огоҳлантириш муддати тугаган санада меҳнат шартномаси бекор қилиниши лозим бўлсада, амалда иш берувчи 14 календарь кунлик огоҳлантириш муддатини кутмасдан ходим билан тузилган меҳнат шартномасини бекор қилиб, қонунбузилишша йўл қўйган.
Ваҳоланки, мазкур муддат давомида Гулчехра Бобоева ишдан бўшаш ҳақидаги аризасини қайтариб олиши ва меҳнат муносабатларини давом эттириши мумкин бўлган ва меҳнат шартномаси бекор қилиниши оқибатида ходимнинг мазкур ҳуқуқи бузилишига йўл қуйилган.
Бинобарин, суд даъвогарнинг даъво талабларини қаноатлантириб, Сурхондарё вилоят ОИТСга қарши кураш марказига нисбатан буйруқни бекор қилиш ҳақидаги буйруқни ғайриқонуний деб топди ва Гулчехра Бобоевани ўз вазифасига ишга тиклаш, 2024 йил 26 февраль кунидан бошлаб 2024 йил 02 июль кунига қадар 76.203.112 сўм иш ҳақини ундан солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни ушлаб қолган ҳолда ундириш ҳамда 19.000.000 сўм миқдорида маънавий зарар учун компенсация ундириш ҳақида ҳал қилув қарори чиқарди.
Қонунда назарда тутилган асослар даъвогарни олдинги ишлаб турган ишига (лавозимига) тиклаш имконияти бўлмаган тақдирда унга аввалгисига тенг бошқа иш (лавозим) берилишини шартлайди.
Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш узлуксиз давом этадиган жараён эканлиги нуқтаи назаридан хулоса сифатида айтиш мумкинки, Янги Ўзбекисоннинг Тараққиёт стратегиясида мамлакатимиз инсон қадрини юксалтириш борасида келгуси беш йиллик учун муҳим вазифа ва мақсадларни белгилаб олган бўлиб, уларни амалга ошиши учун эса ҳар биримиз масъулдирмиз.
Таъкидлаш керакки, судда Гулчехра Бобоеванинг меҳнат ҳуқуқи тикланди ва энди у ўз касбини давом эттиради.
МАНСУР АБДУРАХМАНОВ,
Сурхондарё вилоят суди фуқаролик ишлари бўйича
судлов ҳайъати судьяси