АСОССИЗ ҲИСОБЛАНГАН КРЕДИТ ФОИЗИ УНДИРИШНИ ҚАНОАТЛАНТИРИШ РАД ЭТИЛАДИ
Бугунги кунда суднинг ҳал қилув қарори чиқарилгандан сўнг суд қарорида кўрсатилган кредит қарздорлиги бўйича ундирилган суммага нисбатан кредит фоизи, шунингдек неустойка ҳисобланиши мумкин эмас.
Ўзбекистон Республикасининг 2024 йил 27 февралдаги “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига кредит мажбуриятларини бажариш тартибини такомиллаштириш ҳамда аҳолининг микромолиявий хизматлардан фойдаланиш имкониятларини кенгайтиришга қаратилган ўзгартиришлар ва қўшимча киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-914-сонли Қонунига асосан Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 744-моддаси учинчи қисм билан тўлдирилди.
Унга кўра, “Кредит бўйича қарздорликни ундириш тўғрисида суднинг ҳал қилув қарори чиқарилганда суд қарорида кўрсатилган, кредит бўйича ундириладиган суммага нисбатан ушбу Кодекснинг 327-моддаси биринчи ва иккинчи қисмларида ҳамда 734-моддаси биринчи қисмида назарда тутилган фоизлар, шунингдек неустойка ҳисобланиши тўхтатилади» деб белгиланди.
Мазкур Қонуннинг 1-моддаси қоидалари 2024 йил 1 январдан эътиборан юзага келган муносабатларга нисбатан ҳам татбиқ этилади. Бунда ушбу Қонун 1-моддасининг 1-банди қарз олувчининг микроқарз ёки кредит бўйича мазкур модда амалга киритилгунига қадар юзага келган, бажарилмаган пул мажбуриятларига нисбатан қўлланилади деб белгиланди.
Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 327-моддаси биринчи қисмига кўра, бошқа шахсларнинг пул маблағларини ғайриқонуний ушлаб қолиш, уларни қайтариб беришдан бош тортиш, уларни тўлашни бошқача тарзда кечиктириш ёхуд бошқа шахс ҳисобидан асоссиз олиш ёки жамғариш натижасида улардан фойдаланганлик учун ушбу маблағлар суммасига фоиз тўланиши керак, иккинчи қисмига кўра, фоизлар миқдори кредитор яшайдиган жойда, кредитор юридик шахс бўлганида эса, унинг жойлашган ерида пул мажбурияти ёки унинг тегишли қисми бажарилган кунда мавжуд бўлган банк фоизининг ҳисоб ставкаси билан белгиланади. Қарз суд тартибида ундириб олинганида суд кредиторнинг талабини даъво қўзғатилган кундаги ёки қарор чиқарилган кундаги банк фоизининг ҳисоб ставкасига қараб қондириши мумкин. Ушбу қоидалар қонунда ёки шартномада бошқа фоиз миқдори белгиланган бўлмаса қўлланилади, 734-моддаси биринчи қисмига кўра, агар қонунда ёки қарз шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, қарз берувчи (юридик шахс ёки фуқаро) қарз олувчидан қарз суммасига шартномада белгиланган миқдорда ва тартибда фоизлар олиш ҳуқуқига эга бўлади, 260-моддаси биринчи қисмига кўра, қонунчилик ёки шартнома билан белгиланган, қарздор мажбуриятни бажармаган ёки лозим даражада бажармаган тақдиpда кредиторга тўлаши шарт бўлган пул суммаси неустойка ҳисобланади, 261-моддаси биринчи қисмига кўра, неустойка жарима ёки пеня шаклида бўлади.
Юқоридаги қонун нормаларига асосланиб, судлар томонидан банкнинг кредит бўйича қарздорликни ундириш тўғрисида суднинг ҳал қилув қарорида кўрсатилган, кредит бўйича ундириладиган суммага нисбатан 2024 йил 1 январдан кейинги кунларга ҳисобланган фоизлар ва неустойкаларни қаноатлантириш рад этишга асос бўлмоқда.
РУФАТ БЕГИМОВ,
Сурхондарё вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судьяси