ҚАНДАЙ ҲОЛАТЛАР НИКОҲ ТУЗИШГА ТЎСҚИНЛИК ҚИЛАДИ
Ўзбекистон Республикаси Оила кодексига кўра, никоҳ тузишга тўсқинлик қиладиган ҳолатлар рўйхати қатъий белгилаб қўйилган. Уларнинг мавжудлиги никоҳ тузишга тўсқинлик қиладиган ҳолат деб баҳоланади.
Масалан, никоҳга кирувчилардан бири (эркак ёки аёл)нинг бошқа никоҳда бўлиши никоҳ тузишга тўсқинлик қилади. Яъни, Ўзбекистонда ҳар бир фуқаро фақат якка никоҳда бўлиши мумкин. Якка никоҳлик тамойили бизнинг жамиятимиздаги мавжуд бўлган юксак ахлоқ-одоб қоидаларидан келиб чиқади.
Никоҳ тузишга тўсқинлик қиладиган ҳолатлардан яна бири насл-насаб шажараси бўйича тўғри туташган қариндошлар ўртасида, туғишган ва угай ака-укалар билан опа-сингиллар ўртасида, шунингдек фарзандликка олувчилар билан фарзандликка олинганлар ўртасида никоҳ тузишга йўл қўйилмайди.
Бошқа қариндошлар ўртасида никоҳ тузиш қонун билан ман килинмаган. Масалан, амакивачча, тоғавачча, холавачча, аммаваччалар ва бошқа қариндошлар ўртасида никоҳ тузиш мумкин. Мусулмон ҳуқуқи бўйича хар хил оилада турилган болаларни бир она эмизиши туфайли сут қариндошлиги вужудга келади. Маҳаллий халқларда ҳозиргача бу қоидага амал қилинади. Бошқа аёлдан туғилган болани эмизган аёл болага иккинчи она ҳисобланади. Демак, гудак бошқа онанинг сутини эмса, бу бола уша сут берган аёлнинг фарзанди билан турмуш қуриши мумкин бўлмайди. Никоҳ тузишга тўсқинлик қиладиган ҳолатлардан яна бири никоҳ тузувчи шахслардан лоақал биттаси руҳий касаллиги ёки ақли заифлиги туфайли суд томонидан муомалага лаёқатсиз деб топилган бўлса ҳам никоҳ қайд этилмайди, чунки бундай шахслар ўз ҳаракатларининг оқибатига жавоб бера олмайдилар ва никоҳга киришда онгли хоҳиш билдира олмайдилар. Бу қоида никоҳланувчиларнинг эркин ва ўз хоҳишлари билан никоҳ тузиш лозимлиги тамойилидан келиб чикади.
Ш.Элиев
Сурхондарё вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси