МЕРОСНИНГ ОЧИЛИШИ

Дарҳақиқат, мерос ҳуқуқи фуқароларнинг хусусий мулк ҳуқуқи билан чамбарчас боғлиқ ҳисобланади. Хусусий мулк эгасининг ўз мулкига нисбатан эркинлиги, манфаатлари ва ҳуқуқлари муҳофазаси Конституциямиз ҳамда миллий қонунчилигимизда мустаҳкамлаб қўйилган.

Хусусан, бош Қомусимизнинг 36-моддасида ҳар бир шахс мулкдор бўлишга ҳақлилиги, банкка қўйилган омонатлар сир тутилиши ва мерос ҳуқуқи кафолатланган бўлса, шу каби 53-моддасида эса хусусий мулк бошқа мулк шакллари каби дахлсиз ҳамда давлат ҳимоясида эканлиги белгиланган.

Бундан ташқари, амалдаги Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси меъёрларига кўра, вафот этган фуқаронинг мол-мулки ёки мулкка бўлган ҳуқуқ ва мажбуриятлари фақат икки ҳолатда қонун бўйича ворисларига ўтади. Биринчидан, фуқаро мулкининг ўзи вафот этгандан кейинги тақдирини олдиндан белгилаган, яъни васиятнома қолдирган ҳолларда васиятнома асосида унинг мол-мулки ёки мулкка бўлган ҳуқуқ ва мажбуриятлари қонун бўйича ворисларига ўтишини кўзда тутса, иккинчидан эса вафот этган фуқаро васиятнома қолдирмаган ҳол билан боғлиқдир.

Шунингдек, ушбу кодексга кўра, ворислик васият ва қонун бўйича амалга оширилади. Қонун бўйича ворислик васият мавжуд бўлмаса ёхуд бутун мероснинг тақдирини белгиламаса, шунингдек ушбу Кодексда белгиланган бошқа ҳолларда амалга оширилади. Мерос очилган пайтда мерос қолдирувчига тегишли бўлган, унинг ўлимидан кейин ҳам бекор бўлмайдиган барча ҳуқуқ ва мажбуриятлар мерос таркибига киради.

Мерос очилиши ҳақида сўз борганда, фуқаронинг ўлими ёки фуқарони вафот этган деб топиш мерос очилишига ягона асос бўлишини таъкидлаш жоиз. Мероснинг очилиши маълум бир вақт билан белгиланади. Жумладан, мерос қолдирувчининг ўлган куни, у вафот этган деб эълон қилинганда эса, агар суднинг қарорида муддат кўрсатилган бўлмаса, вафот этган деб эълон қилиш тўғрисидаги суднинг қарори кучга кирган кун, мерос очилган вақт ҳисобланади.

Шу каби, мерос очилган пайтда тузилиб бўлган юридик шахслар, шунингдек, давлат ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ҳам васият бўйича меросхўр бўлишлари мумкин. Демак, қонун бўйича меросхўрлар доирасига асосан мерос қолдирувчи билан қариндошлик муносабатларида бўлган ва мерос қолдирувчининг қарамоғида бўлган меҳнатга қобилиятсиз шахслар кирса, васият бўйича меросхўрларни тайинлаш мерос қолдирувчининг мутлақ ҳуқуқи ҳисобланади ва фақатгина унинг хоҳиш-иродаси билан эркин танланади.

Яна бир ҳолат, Фуқаролик кодексида васият бўйича ворисликнинг умумий қоидалари белгиланган бўлиб, унга кўра, фуқаронинг ўзига тегишли мол-мулкни ёки бу мол-мулкка нисбатан ҳуқуқини вафот этган тақдирда тасарруф этиш хусусидаги хоҳиш-иродаси васият деб эътироф қилинади. Васиятнома шахсан тузилиши лозим. Васиятноманинг вакил орқали тузилишига йўл қўйилмайди. Фуқаро ўзининг барча мол-мулкини ёки унинг муайян қисмини қонун бўйича меросхўрлар доирасига кирадиган, шунингдек, кирмайдиган бир ёки бир неча шахсга, шу билан бирга, юридик шахсларга, давлатга ёки фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига васият қилиши мумкин.

Васият қилувчи қонун бўйича меросхўрлардан биттасини, бир нечтасини ёки ҳаммасини изоҳ бермаган ҳолда меросдан маҳрум қилишга ҳақли. Қонун бўйича меросхўрни меросдан маҳрум этиш, агар васиятномадан бошқа мазмун келиб чиқмаса, бу васият қилувчининг тақдим этиш ҳуқуқи бўйича ворислик қиладиган авлодларига нисбатан тадбиқ этилмайди.

Мерос қолдирувчи ҳар қандай мол-мулк тўғрисидаги фармойишни ўз ичига оладиган васиятнома тузишга ҳақли. Мерос қолдирувчи васият қилаётган пайтида ўзига тегишли бўлмаган мол-мулк тўғрисидаги фармойишни ўз ичига оладиган васиятнома тузишга ҳақли. Агар мерос очилган пайтга келиб, бундай мол-мулк унга тегишли бўлиб қолса, тегишли фармойиш ҳақиқий ҳисобланади. Мерос қолдирувчи васиятнома тузилганидан кейин уни истаган пайтда бекор қилиш ва ўзгартириш борасида эркин бўлиб, бунда бекор қилиш ёки ўзгартириш сабабларини кўрсатишга мажбур эмас.

Шунингдек, мажбурий улуш олиш ҳуқуқига эга бўлган меросхўр бирон-бир асос бўйича меросдан оладиган ҳамма нарса, шу жумладан, оддий уй жиҳозлари ва рўзғор буюмларидан иборат мол-мулкнинг қиймати ҳам, бундай меросхўр фойдасига қилинган васият мажбуриятининг қиймати ҳам мажбурий улушга қўшилади.

Таъкидлаш керакки, меросдан мажбурий улуш ҳуқуқига эга бўлган меросхўр учун васиятномада белгиланган ҳар қандай чеклашлар ва шартлар унга тегадиган мероснинг фақат мажбурий улушдан ортиқча қисмига нисбатан ҳақиқийдир.

БОТИР САНАЕВ,

Фуқаролик ишлари бўйича Термиз туманлараро суди судьяси

Ўзбекистон Республикасининг 2025 йил 11 ноябрдаги “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонунининг аҳамияти

Кейинги йилларда мамлакатимизда фуқароларнинг меҳнат ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, миграция жараёнларини бошқариш тизимини ислоҳ қилиш орқали бошқарув самарадорлигини ошириш, миграция соҳасида ҳуқуқни қўллаш амалиётини яхшилаш, ушбу соҳадаги хизмат кўрсатиш жараёнларининг шаффофлигини таъминлаш, хусусий бандлик агентликлари фаолиятини тартибга солиш, уларнинг масъулиятини кучайтириш, шунингдек иш берувчилар ва ходимларга қўшимча қулайликлар яратиш мақсадида қонунчилик ҳужжатларини янада такомиллаштириш зарурияти юзага келмоқда.

Чунки, иш берувчилар ва ходимлар ўртасидаги меҳнат муносабатларидан келиб чиқадиган низоли ҳолатлар билан боғлиқ даъволар бугунги кунда сезиларли даражада ортган бўлиб, низоларнинг аксарияти иш вактидан ташқари ишнинг давомийлигни белгилаш ва унинг учун иш ҳақи тўлаш билан боғлиқ ишлардир.

Жумладан, Ўзбекистон Республикасининг 2025 йил 11 ноябрдаги “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-1095 сонли Қонуни қабул қилинди.

Ушбу Қонун билан Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига, Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат кодексига, «Хусусий бандлик агентликлари тўғрисида»ги ҳамда «Аҳоли бандлиги тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунларига тегишинча Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлигининг ваколатларини аниқлаштиришга, хусусий бандлик агентликларининг ҳуқуқлари ва мажбуриятларини кенгайтиришга, шунингдек иш вақтидан ташқари ишнинг давомийлигини белгилашга ҳамда иш вақтидан ташқари иш учун ҳақ тўлаш тизимини такомиллаштиришга қаратилган ўзгартириш ва қўшимчалар киритилмоқда.

Мазкур Қонун билан энг асосий ўзгаришлар қуйидагилардан иборат:

Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 2551-моддаси- Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлигига ушбу Кодекснинг 501-моддасида назарда тутилган маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишлар тааллуқлидир.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлиги номидан маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишларни кўриб чиқишга ва жарима солиш тариқасидаги маъмурий жазо чораларини қўллашга Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлиги директори ва унинг ўринбосарлари ҳақлидир».

Шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг 2018 йил 16 октябрда қабул қилинган «Хусусий бандлик агентликлари тўғрисида»ги ЎРҚ-501-сонли қонуннинг 13-моддасининг иккинчи қисми –

«Ўзбекистон Республикасидан ташқаридаги ишни қидираётган шахсларга ёзма шаклда билдириш берилиб, унда хусусий бандлик агентлиги томонидан шартнома мажбуриятлари бажарилмаган ёки лозим даражада бажарилмаган тақдирда, мурожаат қилиш учун хусусий бандлик агентлигининг ҳамда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлигининг почта манзиллари ва алоқа боғлаш учун телефон рақамлари кўрсатилади»;

тўртинчи, бешинчи ва олтинчи қисмлари -«Ўзбекистон Республикасидан ташқаридаги ишни қидираётган шахсларни ишга жойлаштириш бўйича хизматлар кўрсатиш учун хусусий бандлик агентликлари томонидан базавий ҳисоблаш миқдорининг тўрт минг баравари миқдоридаги маблағлар уларни лицензиянинг амал қилиш даврига Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлигининг розилигисиз сарфламаслик ва маблағлар сарфланган тақдирда, белгиланган муддатларда уларнинг ўрнини тўлдириш шарти билан тижорат банкларидаги депозитларга захирага жойлаштирилади.

Тижорат банкларидаги депозитларга захирага жойлаштирилган маблағлар хусусий бандлик агентликлари қонун талаблари асосида фаолият кўрсатишининг кафолати бўлиб хизмат қилади ҳамда хусусий бандлик агентликларининг фаолияти натижасида бошқа шахсларга етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш таъминоти сифатида тижорат банклари, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлиги ва хусусий бандлик агентликлари ўртасида тузилган шартнома асосида сақланади.

Хусусий бандлик агентликлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлигининг асосланган талабномаси бўйича тижорат банкларидаги депозитларга захирага жойлаштирилган маблағларни Миграция жамғармасига ўтказиб беради.

Хусусий бандлик агентликлари томонидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлигининг асосланган талабномаси белгиланган муддатда ихтиёрий равишда бажарилмаган тақдирда, тижорат банклари асосланган талабномада қайд этилган суммани депозитларга захирага жойлаштирилган маблағлардан Миграция жамғармаси ҳисобварағига кейинги иш кунидан кечиктирмай ўтказиб беради»;

14-модданинг биринчи қисми қуйидаги таҳрирда –

«Ишга жойлаштириш соҳасидаги ахборот ва маслаҳат хизматларини хусусий бандлик агентликлари ишга жойлаштириш соҳасида ахборот ва маслаҳат хизматлари кўрсатиш тўғрисидаги шартнома асосида кўрсатади. Ишга жойлаштириш соҳасида хизматлар кўрсатиш тўғрисидаги шартномалар асосида хусусий бандлик агентликлари ишга жойлаштириш соҳасида тақдим этадиган ахборот ва маслаҳат хизматларининг умумий қиймати тижорат банкларидаги депозитларга захирага жойлаштирилган маблағлар миқдоридан ошмаслиги керак. Хусусий бандлик агентликлари томонидан ишга жойлаштириш соҳасида ахборот ва маслаҳат хизматлари кўрсатиш тўғрисидаги янги шартномаларни тузишга фақат улар илгари тузилган шартномаларни тижорат банкларидаги депозитларга захирага жойлаштирилган маблағлар доирасида бажарганидан кейин йўл қўйилади»-деб баён этилди.

Бир сўз билан айтганда қонунчиликдаги ушбу ўзгаришлар, чет элда меҳнат фаолиятини  амалга оширувчи шахсларни ҳуқуқларини самарали ҳимоя қилиш, меҳнат фаолиятини тартибга солиш, ҳақ тўлаш миқдори ва шартларини белгилашни назарда тутади.

Бунда иш қидираётган шахс томонидан хусусий бандлик агентлигига тўланадиган маблағларнинг банкдаги махсус депозитга қўйилиши тўғрисидаги қоида хусусий бандлик агентлиги ва иш қидираётган шахс ўртасида тузиладиган хизматлар кўрсатиш тўғрисидаги шартноманинг мажбурий шарти ҳисобланади. Хусусий бандлик агентлиги шартнома шартларини бажарганидан кейин махсус депозитдаги маблағлар хусусий бандлик агентлигининг банкдаги ҳисобварағига ўтказилади.

Чет элда иш қидираётган шахсларни касб-ҳунарга ва чет тилларга ўқитиш бўйича ўқув курсларини белгиланган тартибда ташкил қилиш, шунингдек ушбу жараёнга чет эллик иш берувчиларни жалб этиш ишларини ҳуқуқий тартибга солади.

Бугунги кун шароитида, фуқароларимизнинг чет элларда меҳнат фаолиятини амалга оширишларини тартибга солиш, уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва ишга жойлашишлари, иш ҳаққини белгиланиши билан боғлиқ масалаларда юзага келаётган муаммоларни ҳал қилишда, мазкур қонундаги ўзгаришларнинг ўрни аҳамиятлидир.

Ушбу Қонун келгусида хорижда вақтинчалик меҳнат фаолиятини амалга ошириш истагида бўлган мамлакатимиз фуқароларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилишга, миграция хизматларини рақамлаштириш ва соғлом рақобат муҳитини яратиш орқали хусусий сектор иштирокини рағбатлантиришга, фуқароларнинг меҳнат ҳуқуқлари кафолатларини таъминлашга, ташкилотларда иш унумдорлигини оширишга ва ходимларнинг даромадларини кўпайтиришга хизмат қилади.

ДИЛМУРОД БЎРИЕВ,

Фуқаролик ишлари бўйича Қумқўрғон туманлараро суди судьяси

ОНА ВА БОЛАЛАРНИНГ ТУРАР-ЖОЙГА КИРИБ ЯШАШ ҲУҚУҚЛАРИ ТИКЛАНДИ

очерк

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 55-моддасига асосан ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилишга ҳақли эканлиги белгилаб қўйилган.

Жумладан, ўз ҳуқуқларини химоя қилиш мақсадида даъвогар Анора Буриева (исм-шарифлар ўзгартирилган) жавобгар Бобир Султоновга нисбатан “Фарзандлари билан биргаликда уй-жойга мажбурий тартибда киритиб қўйиш ҳақида”ги даъво аризаси билан судга мурожаат қилади.

Мазкур иш фуқаролик ишлари бўйича Денов туманлараро судида очиқ суд мажлисида кўриб чиқилди.

Аниқланишича, Анора буриева ва Бобир Султоновлар турмуш қуриб никохларини 26.06.2010 йилда қонуний расмийлаштиришган. Уларнинг биргаликдаги турмушларидан беш нафар фарзандлари бор.

Давлат кадастрлар палатаси Сурхондарё вилоят бошқармаси Денов туман филиали томонидан бериган кўчмас мулк объектига нисбатан бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказилганлиги тўғрисидаги давлат реестри кўчирмасига кўра, Денов тумани “Охтом” МФЙда жойлашган уй-жой Бобир Султоновнинг номига давлат рўйхатидан ўтказилган.

Хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус томонидан тасдиқланган кўчмас мулк ҳадя шартномасига асосан Бобир Султонов ўзига мулк ҳуқуқи асосида тегишли бўлган Денов тумани “Охтом” МФЙда жойлашган уй-жойни Валига ҳадя қилган.

Низоли уй-жой 04.09.2025 йилда давлат кадастрлар палатаси Денов туман филиали томонидан Валининг номига давлат рўйхатидан ўтказилганлиги ҳақида гувоҳнома берилган.

Иш ҳолатларига қараганда, даъвогар Анора Буриева Денов тумани “Охтом” МФЙда жойлашган уй-жойда 2014 йилдан 2025 йилга қадар, турмуш ўртоғи ва фарзандлари билан биргаликда уйдан чиқариб юборилгунига қадар яшаб келишган.

Амалдаги қонунчиликка кўра, турар жой мулкдорининг оила аъзолари деб у билан доимий бирга яшаётган хотини (эри) ва уларнинг фарзандлари тан олинади.”-деб белгиланган.

Даъвогар Анора Буриева уй-жой мулкдорларининг розилиги асосида уй-жойга кириб яшаб келган бўлиб, унинг уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқи қонуний асосларда вужудга келган бўлиб, даъвогарнинг беш нафар фарзандлари ҳам ушбу уйда туғилган.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 172-моддаси 2-қисмига кўра, “Қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда, шартларда ва доирада мулкдор бошқа шахслар унинг мол-мулкидан чекланган тарзда фойдаланишига йўл қўйишга мажбур” деб белгиланган.

Шу боис, суд амалдаги норматив ҳужжат талаблари ва ишдаги ҳужжатлар ва аниқланган ҳолатлардан келиб чиқиб, даъво аризасини қаноатлантириш ҳақида ҳал қилув қарори қабул қилди. Натижада эса она ва унинг вояга етмаган фарзандларини турар-жойга кириб яшаш ҳуқуқлари тикланди.

БАХТИЁР МУСТАФАЕВ,

Фуқаролик ишлари бўйича Денов туманлараро суди раиси

Ёлғон сўз, ёлғон маълумот фирибгарлик сари дастлабки қадамдир

очерк

Халқимизда ҳаммани алдаб, ухлатиб кетадиган кишиларга нисбатан “учига чиққан фирибгар” дея таъриф беришади. Бунақа устаси фаранглар илгари эркаклар ичида учраса, ҳозирда аёллар орасида ҳам учрашини эшитиб ёқангизни ушлайсиз…

Матлуба Набиева (исм-шарифлар ўзгартирилган) шундайлардан бири.

Шуни таъкидлаш лозимки, айни пайтгача Матлуба фирибгарлиги туфайли бир маротаба судланиб, ўзига тегишли хулоса чиқармасдан, хавфли рецидивист бўлгани ҳолда эски ҳунарани давом эттириб, Ангор туманида яшовчи Адолат Жўраева ва бошқаларни алдаб, дастлаб бошидан оз миқдорда пул маблағларини бериш орқали уларнинг ишончига киради. Шу тариқа у жабрланувчилардан турли навдаги гуруч маҳсулотларини олиб, пулларини бермайди ва гуруч маҳсулотларини фирибгарлик йўли билан қўлга киритиб, гуруч маҳсулотларини сотишдан тушган жами 77.835.000 сўмлик пулларни шахсий эҳтиёжига ишлатиб юборади.

Матлубадан пулларни ололмаган жабрдийдалар қонуний чора кўришни сўраб ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идорага ариза билан мурожаат қилади. Сўнгра унга нисбатан жиноят иши қўзғатилади.

Ушбу иш жиноят шилари бўйича Ангор туман судида кўриб чиқилди. Суд эса Матлуба Набиеванинг айбига тўлиқ иқрорлиги ва пушаймонлигини, жабрланувчиларнинг даъвоси борлигини инобатга олиб, Жиноят Кодексининг 168-моддаси 3-қисми “б” банди билан қилмишига мос жазо тайинланди.

Хулоса ўрнида шуни таассуф билан таъкидлаш жоизки, юртдошларимизга олдиндан танимаган-билмаган, синовдан ўтмаган кимса билан мулоқот қилмасликни маслаҳат берган бўлардик.

АББОС ХОЛМУМИНОВ,

Жиноят ишлари бўйича Ангор туман суди раиси

АВТОМАШИНА ОЛИБ ҚОЧГАН ШАХСГА ЖАЗО ТАЙИНЛАНДИ

очерк

Инсон ҳаётда яхшиликка интилиб, ёмонликдан қайтиб яшашга ҳаракат қилади. Ҳаёт эзгулик билан гўзал. Аммо баъзан эзгуликка ёвузлик кўланка солади.

Жиноятга жазо муқаррар. Аммо Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 267-моддаси 1-қисмида кўрсатилган жиноятни содир қилган Ангорлик Илхом Толибов (исм-шарифлар ўзгартирилган) қонундан қочиб қутулмоқчи бўлди.

Илхом оқ-қорани тўла ажрата оладиган бир даврда спиртли ичимлик истеъмол қилишдан ўзини тия олмасдан, 2024 йил 15 март куни Ангор туман ҳудудидаги ошхоналарнинг бирида спиртли ичимлик истемол қилиб, сўнгра шу ҳудудида фуқаро Али Рўзиевга тегишли бўлган “Дамас” русумли автомашинани ойнаси очиқ қолдирилганлиги ва калити ўзида турганлигини кўриб, автомашинани олиб қочган. Бу вақтда “маст ҳайдовчи” транспорт воситасини бошқариб, туманнинг “Наврўз” маҳалласи ҳудудида бошқарувни йўқотиб, “Дамас” русумли транспорт воситасининг орқа томонидан бориб урилади. Йўл транспорт ҳодисаси содир этиб тўхтаганида, ички ишлар ходимлари томонидан ушланади.

Натижада Илхом Толибовга нисбатан жиноят кодексининг тегишли моддаси билан жиноят иши қўзғатилди. Бу иш жиноят ишлари бўйича Ангор тумани судида кўриб чиқилиб, унга қонуний жазо тайинланди.

Мана кўза кунда эмас, кунида синадиган кун келди. Қонуннинг қўли узун, нигоҳлари ўткир. Унинг назаридан, қатъий талабидан, қолаверса, жазодан қочиб қутилиб бўлмайди.

ХАДИЧА РАХИМОВА,

Жиноят ишлари бўйича Ангор туман судининг тергов судьяси

ҚИММАТГА ТУШГАН ТОРТИШУВ

очерк

Фахриддин Эрбоев (исм-шарифлар ўзгартирилган) эндигина ўттиз ёшни тўлдирди, ҳали талаба. Ўшанда Узун туманида тинч бир оқшом эди. Лекин айнан шу кечада икки ёш ўртасида бошланган тортишув жиноят билан якун топди.

Фахриддин ўзига аввалдан таниш бўлган Жўра Қурбоновни номига “Инстаграм” ижтимоий тармоғида профиль очади ва ҳақоратловчи гаплар ёзади. Бундан Жўрани хабари йўқ эди. Кунларнинг бирида ушбу ҳолатдан Жўра хабар топади ва шундан сўнг икки ёш ўртасида низо бошланади. Аммо ижтимоий тармоқда очилган профильни ҳеч ким тан олмайди. Тунги соат 01:50 ларда Фахриддин ва Жўра юқоридаги сабабга кўра кўришиб гаплашиб олишга келишиб, маҳалланинг ички кўчасида кўришади. Шу оддий сабаб билан бошланган тортишув жанжални келтириб чиқарди. Фахриддин ғазабини тия олмай, Жўранинг жағ соҳасига қўли билан бир неча маротаба уриб юборади. Жанжалда бўлганлар эса уларни ажратишади. Ёш йигит жароҳат олади. Оқибатда ҳушини йўқотади.

Бу иш жиноят ишлари бўйича Сариосиё туман суди томонидан очиқ суд мажлисида кўриб чиқилди. Суд жараёнида Фахриддин Эрбоев қилмишини тан олди, пушаймонлигини билдирди ва жабрланувчидан кечирим сўраб, ярашишлигини ҳам айтди. Аммо Жўра судланувчи билан ярашмаслигини, унга жиноят учун жазо тайинланишини суддан сўради.

Суд ҳукмига кўра, Фахриддин Эрбоев Жиноят кодексининг 105-моддаси 1-қисми билан айбдор деб топилиб, унинг озодлиги 2 йилга чекланди.

Ачинарлиси, Фахриддинни бир лаҳза жаҳл, ғазабини тия олмагани ва беақл ҳаракат уни жиноят кўчасига етаклади. Бу воқеа барчамизга сабоқ бўлсин. Жаҳлга эргашманг, ақлга қулоқ солинг. Ҳар бир жиноятга жазо муқаррар.

ТОЛИБ ТИЛАВОВ,

Жиноят ишлари бўйича Сариосиё туман суди раиси

МИЛЛИЙ МУСТАҚИЛЛИК РАМЗИ

Ҳар бир давлатнинг мустақиллиги ва суверенитетини ифодаловчи рамзлари мавжуд бўлади.

Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи давлатимиз мустақиллиги ва  суверенитетининг белгиси ва рамзи ҳисобланиб, халқаро муносабатларда мамлакатимизни бевосита ифодалайди.

Асосий қонунимиз ҳисобланган Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 5-моддасида Ўзбекистон Республикаси қонун билан тасдиқланадиган ўз давлат рамзлари – байроғи, герби ва мадҳиясига эга эканлиги мустаҳкамлаб қўйилган.

1991 йил 18 ноябрда Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи тўғрисидаги қонун қабул қилинган. Мазкур қонун 13 моддадан иборат.

“Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи тўғрисида”ги қонуннинг 2-моддасига кўра, Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғи Ўзбекистон Республикаси давлат суверенитетининг рамзидир.

Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғи – байроқнинг бутун узунлиги бўйлаб ўтган тўқ мовий ранг, оқ ранг ва тўқ яшил рангли учта эндан таркиб топган тўғри тўртбурчак шаклидаги матодир.

Ўзбекистон Республикаси Давлат байроғининг узунлиги 250 сантиметрга, кенглиги 125 сантиметрга тенг. Мовий ранг, оқ ранг ва яшил рангли энларнинг кенглиги бир хил. Ҳар бир эн 40 сантиметрга тенгдир. Ўзбекистон Республикаси Давлат байроғининг ўртасидаги оқ рангли эннинг четларидан кенглиги 2,5 сантиметрга тенг қизил ҳошиялар ўтказилган.

Таъкидлаш жоизки, давлатимиз байроғи ўзининг тарихий илдизларига эга. Буюк бобомиз Амир Темур давлатининг байроғи ҳам зангори рангда бўлганлиги бизга тарихий манбалардан маълум. 

“Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи тўғрисида”ги қонуннинг 5-моддасига кўра, Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи:

1) доимий равишда Ўзбекистон Республикаси Президенти қароргоҳларининг, Олий Мажлиси палаталарининг, Вазирлар Маҳкамасининг, республика давлат бошқаруви органларининг, Давлат хавфсизлик хизматининг, Марказий банкининг, Ҳисоб палатасининг, Марказий сайлов комиссиясининг, Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси ва Вазирлар Кенгашининг, маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг, судларнинг, прокуратура органларининг биноларида;

2) доимий равишда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг, Вазирлар Маҳкамасининг, Конституциявий суднинг, Олий суднинг, республика давлат бошқаруви органларининг, Бош прокуратуранинг, Давлат хавфсизлик хизматининг, Марказий банкининг, Ҳисоб палатасининг, Марказий сайлов комиссиясининг, Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси ва Вазирлар Кенгашининг, маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг мажлислар залларида;

3) доимий равишда Ўзбекистон Республикаси Президентининг, Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Спикерининг, Олий Мажлиси Сенати Раисининг, Бош вазирнинг, Конституциявий суд, Олий суд раисларининг, республика давлат бошқаруви органлари раҳбарларининг, Бош прокурорнинг, Давлат хавфсизлик хизмати раисининг, Марказий банк бошқаруви раисининг, Ҳисоб палатаси раисининг, Марказий сайлов комиссияси раисининг, Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси ва Вазирлар Кенгаши раисларининг, вилоятлар, туманлар ва шаҳарлар ҳокимларининг, Ўзбекистон Республикасининг дипломатик ваколатхоналари, консуллик муассасалари, шунингдек халқаро ташкилотлар ҳузуридаги ваколатхоналари бошлиқларининг хизмат хоналарида;

4) Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари билан белгиланган байрам кунларида-Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашининг, вилоятлар, туманлар ва шаҳарлар ҳокимларининг қарорлари билан белгиланган марказий кўчаларда, майдонларда, бошқа жамоат жойларида ва объектларда;

5) Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси депутатлари, Сенати аъзолари, халқ депутатлари Кенгашларининг депутатлари сайлови ёки референдум кунларида – овоз бериш ўтказилаётган бинолар ва хоналарда;

6) Ўзбекистон Республикасининг дипломатик ваколатхоналари, консуллик муассасалари, шунингдек халқаро ташкилотлар ҳузуридаги ваколатхоналари биноларида ёки ҳудудларида ва транспорт воситаларида – халқаро ҳуқуқ нормаларига, дипломатик протокол қоидаларига ҳамда ваколатхоналар ва муассасалар жойлашган давлатнинг қонун ҳужжатларига мувофиқ;

7) хорижий давлатлар давлат ва ҳукумат бошлиқларининг, бошқа расмий делегацияларнинг халқаро ҳуқуқ нормаларига, дипломатик протокол қоидаларига, шунингдек Ўзбекистон Республикасида бўлишининг тасдиқланган дастурига мувофиқ транспорт воситаларида, вокзалларда, аэропортларда, юриш йўналиши бўйича ва бошқа ташриф объектларида;

8) расмий шахслар сифатида Ўзбекистон Республикасининг Президенти, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг Спикери, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Раиси, Ўзбекистон Республикасининг Бош вазири, Ўзбекистон Республикасининг бошқа расмий делегациялари раҳбарлари, Ўзбекистон Республикасининг дипломатик ваколатхоналари, консуллик муассасалари, шунингдек халқаро ташкилотлар ҳузуридаги ваколатхоналари бошлиқлари тушган чет элдаги денгиз ва дарё кемаларида, бошқа транспорт воситаларида;

9) Ўзбекистон Республикаси кемалар қатнови инспекциясининг кемалар реестрида рўйхатга олинган денгиз ва дарё кемаларида;

10) Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларининг ҳарбий бирлашмаларида, қўшилмаларида ва қисмларида, шунингдек бошқа ҳарбий тузилмаларида – Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларининг умумҳарбий уставларига мувофиқ;

11) доимий равишда Ўзбекистон Республикасининг Давлат чегарасидан ўтиш пунктларида;

12) спорт майдонларида – Ўзбекистон Республикаси чемпионатларини, миллий терма командалар иштирокида халқаро спорт мусобақаларини ўтказиш вақтида ҳамда халқаро спорт мусобақаларининг Ўзбекистон Республикаси спорт терма командаларининг вакиллари бўлган ғолибларини мукофотлаш маросимларини ўтказиш вақтида кўтарилади.

Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғи унга нисбатан лозим даражадаги ҳурмат таъминланган ҳолда умуммиллий байрамлар ва тантанали тадбирлар вақтида кўтарилиши мумкин.

Юқоридаги қонуннинг 5-2-моддасига кўра, Ўзбекистон Республикаси Давлат байроғининг элементларини нодавлат ташкилотлари ҳужжатларининг реквизитлари ёки реклама материалларига киритилишига йўл қўйилмайди.

Ўзбекистон Республикаси Давлат байроғининг тасвири туширилган белгилардан ишлаб чиқарилаётган ёки реализация қилинаётган товарларни (ишларни, хизматларни) ўтказиш учун тижорат мақсадларида фойдаланиш мумкин эмас.

Нодавлат нотижорат ташкилотларининг рамзлари Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғига ўхшаш бўлиши мумкин эмас.

Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи ва унинг тасвири катта-кичиклигидан қатъий назар, ҳамма вақт ушбу Қонунга илова қилинаётган рангли ва схематик тасвирига аниқ мос бўлиши керак.

Қонуннинг 13-моддасида Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари, шунингдек Ўзбекистонда турган бошқа шахслар Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғини ҳурмат қилишлари шартлиги, Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғи тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганликда айбдор шахслар белгиланган тартибда жавобгар бўлиши белгиланган.

Айтиш лозимки, Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 203-1-моддасида Ўзбекистон Республикаси ёки Қорақалпоғистон Республикасининг Давлат байроғи, Давлат герби ёхуд Давлат мадҳияси тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш фуқароларга базавий ҳисоблаш миқдорининг уч бараваригача, мансабдор шахсларга эса уч бараваридан етти бараваригача миқдорда жарима солишга, ҳудди шундай ҳуқуқбузарлик маъмурий жазо чораси қўлланилганидан кейин бир йил давомида такрор содир этилган бўлса фуқароларга базавий ҳисоблаш миқдорининг уч бараваридан беш бараваригача, мансабдор шахсларга эса етти бараваридан ўн бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлиши белгиланган.

Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 215-моддасида Ўзбекистон Республикаси ёки Қорақалпоғистон Республикасининг Давлат байроғи, Давлат герби ёхуд Давлат мадҳиясига ҳурматсизлик қилиш жинояти базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма беш бараваригача миқдорда жарима ёки уч юз олтмиш соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланиши кўрсатилган.

Хулоса ўрнида айтиш керакки, Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғи мамлакатимиз мустақиллигининг рамзи ва тимсоли ҳисобланади ва биз у билан фаҳрланишимиз лозим.

АСҚАР МАМАРАИМОВ,

Сурхондарё вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судьяси

ОИЛАВИЙ НИЗО ЖИНОЯТ БИЛАН ЯКУН ТОПДИ

4k video footage of an unrecognizable man using a cellphone in the city

очерк

Музработлик Салим Норбоев (исм-шарифлар ўзгартирилган) норасмий ишларда фаолият юритиб келар эди. 2024 йил куз фаслида Насиба Мардаева билан турмуш қуради, бироз вақт ўтиб турмуши ўхшамагач Насиба шу йилнинг декабрь ойига қадар бир эмас, уч маротаба яшаш уйига кетиб қолади. Охир-оқибат оилавий низо уни суднинг қора курсисига етаклади.

У 2025 йилнинг март ойларида ишлаб пул топиш мақсадида Қозоғистон Республикасига боради. Шу вақтда турмуш ўртоғи билан ўрталарида юзага келган оилавий низолар туфайли ўзаро жанжаллашиб қолади. Ўрталаридаги муносабат яъни, қайнонасидан олган 30.000.000 сўмни қайтармаслик учун ўзига тегишли бўлган “SAMSUNG A21 S” маркали уяли телефонида сақлаб қўйилган турмуш ўртоғи ҳамда қайнисинглисининг фотосуратларнинг остига турли хил шахсни шарманда қиладиган уйдирмали сўзларни ёзади-ю, қўшни Қозоғистон давлатидан ўзининг номига олинган сим карта орқали инстаграмм тармоғига ушбу фотосуратлар ҳамда ёзувларни жойлаштиради.

Бу қарангки, турмуш ўртоғи ҳамда қайнисинглисининг фотосуратлари остига уйдирмали сўзлар интернет тармоғи орқали тарқаб кетади.

Албатта, бундай ҳақорат ва туҳматга ҳеч ким тоқат қилолмайди. Шунинг учун опа-сингиллар ИИБ ходимларига мурожаат қилиб, ижтимоий тармоқдаги ўзига қаратилган ҳақорат ва туҳмат гаплар тасвирини қонун ҳимоячиларига тақдим этади.

Шундан сўнг Салим Норбоевга нисбатан жиноят иши қўзғатилади. Жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди эса уларни Жиноят кодексининг 139-моддаси 3-қисмининг “г” банди билан айбдор деб топиб, унга озодликни чеклаш жазосига маҳкум этди.

Дарвоқе, жиноятчига берилган ҳар қандай жазодан асосий мақсад тарбиядир. Шу маънода қинғир ишлар билан боғлиқ воқелик якунидан судланувчи хулоса чиқариб, жиноят кўчасига қайта қадам босмаслиги учун аччиқ сабоқ бўлса, ажабмас.

ЯЪХЁ БЕККАМОВ,

Жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди раиси

ТОВЛАМАЧИ ШАҲАР БЕДАРВОЗА ЭМАСЛИГИНИ КЕЧ АНГЛАДИ

очерк

Боғдагул Анварова (исм-шарифлари ўзгартирилган) мавсумий ишлаш учун Россия Федерatsiяси Санкт-Петербург шаҳрида, турмуш ўртоғи билан анча йиллардан буён ўзининг ҳамқишлоқлари билан қурилиш ишларида ишлаб келарди. Ишлаши яхши, аниқроғи тайинли ишда.

2023 йилнинг баҳор фаслида турмуш ўртоғи ўзининг ҳамқишлоғи Тўра Холматовни хам мавсумий қурилиш ишларида ишлаш учун Санкт-Петербург шаҳрига ёнига чақириб олади ва уни ўзлари ижарада яшайдиган хонадонга жойлаштиради. Ижарада яшайдиган хонадонда умумий фойдаланиш учун битта хожатхона ва ҳаммом мавжуд. 2023 йилнинг тахминан ноябрь ойлари эди, Тўра Холматов ҳаммомга яширча видеокузатув воситасини жойлаштирган. Унинг бу қабих ниятидан Боғдагул бехабар эди. Ўша куни Боғдагул ҳаммомда кийимларини ечиб чўмилаётган жараёни ва хожатхона унитазига хожатини чиқариш жараёнларини видео тасвирга олинади. Тўранинг яширинча видео кузатув камераси ўрнатганини шу вақтга қадар билмаган.

Уддабурон Тўра Холматов 2025 йил 26 июнь куни интернет ижтимоий тармоғининг «odnoklassniki.ru» сайтидан яширинча Боғдагул билан айнан бир хил «miss KFS» номли профил очиб, ўзини шахсини яширади ва Боғдагулга ўша профилдан ҳаммомда тасвирга олинган видеони скриншот қилиб расм тарзда юборади. Бу қарангки, уддабурон қахрамонимиз юборилган хабар изидан “агар интернет юлдузи бўлишни ҳохламасанг 1.000 АҚШ доллари пул берасан” деб талаб ҳам қўяди. Шунда Боғдагул нотаниш кимсадан юборилган хабарга «кимлигини айт мени турмуш ўртоғим сени кимлигингни билса сени ўлдиради» деб айтганида, Тўра эса турмуш ўртоғини танимаслигини ва турмуш ўртоғини унга қизиғи йўқлигини, агарда айтган пулни бермаса уни хаммомдаги видеоларини ҳаммага тарқатишини билдиради.

Ўша куни Боғдагул ишхонасидан чиқиб уйига борганидан сўнг турмуш ўртоғига бўлган ҳолатни сўзлаб беради. Орадан икки-уч кун ўтиб «miss KFS» номли профилдан яна хабар келади. Тўра унга бегона шахслар билан ёзишмаларни, яланғоч видео ва фотосуратларини тарқатаман деб қўрқитиб бошлайди. Аммо Боғдагул унга ундай қилмаслигини айтади. Бабириб пул беришлигини талаб қилиб, 1000 рубль ташлашини, тушса 1000 АҚШ долларини ташлаб беришини айтиб, икки дона пластик карталарни рақамларини юборади. Боғдагул биринчи картага пул ташлаб кимлигини билиб олмоқчи бўлади, лекин пластик картага пул тушмайди, шу орада иккинчи картага 1000 рубль ташлаганида эса пул тушади.

Шундан сўнг Боғдагул у билан кўпроқ ёзишиб кимлигини билишга ҳаракат қилганида, мусофирликда бир уйда яшаб кун кечирган Тўра Холматов эканини билади. Шахси аниқ бўлган товламачининг бу ҳаракатларига чек қўйиш учун Ички ишлар бўлимига арз қилади. Ҳали таъкидлаганимиздек уддабурон Тўра 2025 йилнинг 10 июль куни кеч соат 21:50 ларда Музработ тумани ҳудудида Термиз-Музработ йўналиши бўйича одам ташувчи киракашдан Боғдагулнинг ялонғоч ҳолатда ювинган ҳолати туширилган видео ва фототасвирларни тарқатмаслиги учун 600 АҚШ доллари ва 1.250.000 сўмни олаётган вақтда жиноят устида ушланади.

Натижада унга нисбатан жиноят иши қўзғатилди. Жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди эса Тўра Холматовни Жиноят кодексининг 165-моддаси 1-қисми билан айбдор деб топиб, озодликдан маҳрум қилиш жазосига ҳукм қилди.

Хулоса шуки, ҳар бир инсоннинг бу дунёда яшашдан мақсади, орзу-ниятлари бор. Ўз умрини ўзининг яхши хислатлари билан энг аввало ўзига, яқинларига ҳамда атрофдагиларга сарфлашга ярамайдиган шахснинг ҳолига вой.

ЯЪХЁ БЕККАМОВ,

Жиноят ишлари бўйича Музработ туман суди раиси

ЕР УМУММИЛЛИЙ БОЙЛИКДИР, УНДАН ОҚИЛОНА ФОЙДАЛАНИЛИШИ ЛОЗИМ

очерк

Ер-ризқ рўз манбаидир. Мамлакатимизда сўнгги йилларда ер ресурсларидан оқилона ва мақсадли фойдаланишни таъминлаш, ерларни ноқонуний эгаллаб олишнинг олдини олиш борасида тизимли ишлар амалга оширилмоқда.

Бироқ, айрим ҳудудларда ер қонунчилигига риоя қилмаслик, жумладан, ерларни ўзбошимчалик билан эгаллаш ва ноқонуний қурилмалар қуриш ҳолатлари ҳам учраб турибди.

Фикримизни юзасидан бир жиноят тафсилотига тўхталсак.

Мамарасул Хайдаров (исм-фамилия ўзгартирилган) 31 ёшда, оилали, 3 нафар фарзандни отаси, оқ-қорани ажратадиган кимса. У Бандихон тумани “Бағрикенг” маҳалласи ҳудудидаги туман ҳокимлиги захирасида бўлган суғориладиган экин ер майдонининг 40 сотих ер майдонидан фойдаланиб келади. Ушбу ер майдонида 2024 йилнинг сентябрь ойида ноқонуний тарзда 4 хонали уй-жой ва ошхона ҳамда бошқа қурилишлар учун бетон пойдевор қуриб олади. Мамарасулнинг шу тариқа суғориладиган экин ер майдонини ўзбошимчалик билан эгаллаб оладиган.

  Мамарасул Хайдаров ўзбошимчалик билан ноқонуний тарзда амалга оширган қурилиш ишлари натижасида қишлоқ хўжалигига жами 12.517.116 сўм моддий зарар етказиб, уни жиноят кўчасига етаклади.

Жиноят ишлари бўйича Бандихон туман суди томонидан ўтказилган очиқ сайёр суд мажлисида Мамарасул айбига тўлиқ иқрорлигини, қилмишидан пушаймонлигини, етказилган зарарни қоплаб берганлигини билдириб, енгиллик беришни сўраб кўрсатув берди.

  Суд Мамарасул Хайдаровга содир этган жиноятини ижтимоий хавфлилик даражасини ҳисобга олган ҳолда ахлоқ тузатиш иши жазоси тайинлади. Жиноят жазоси қолмади.

Ер умуммиллий бойликдир, ундан оқилона фойдаланилиши лозим ва у давлат томонидан муҳофаза этилади деб белгилаб қўйилган. Хулоса шуки, ўзбошимчалик билан эгалланган ер бир қатор салбий оқибатларга олиб келганлиги билан бир қаторда, унга суд томонидан жазо муқаррарлиги таъминланди.

МУРОТАЛИ АБДИМУМИНОВ,

Жиноят ишлари бўйича Бандихон туман суди тергов судьяси

Перейти к содержимому